Το σύνδρομο Μινχάουζεν είναι μια σοβαρή ψυχική διαταραχή. Πήρε το όνομά του από τον βαρόνο Von Münchhausen, έναν μυθομανή Γερμανό αξιωματικό του 18ου αιώνα, που του άρεσε να διηγείται φανταστικές ιστορίες με τα ηρωικά κατορθώματά του από τον Ρωσοτουρκικό πόλεμο.
Τα άτομα με αυτό το σύνδρομο, ενώ δεν αντιμετωπίζουν κάποιο πρόβλημα υγείας, συμπεριφέρονται σαν να έχουν πραγματικό σωματικό ή ψυχικό πρόβλημα, συμπεριφέρονται σαν να είναι πραγματικά άρρωστα. Επινοούν ασθένειες και περιγράφουν φανταστικά συμπτώματα για να πείσουν τους γιατρούς αλλά και τους οικείους τους ότι πραγματικά έχουν κάποια πάθηση και να προκαλέσουν έτσι το ενδιαφέρον και την συμπόνια.
Τα άτομα αυτά σκόπιμα μεγαλοποιούν τα συμπτώματα μιας ασθένειας που στην πραγματικότητα δεν υπάρχει, με πρόθεση οι γιατροί και οι δικοί τους άνθρωποι να τους φροντίζουν και να είναι στο επίκεντρο της προσοχής τους. Για να πετύχουν τον στόχο τους και να «υποδυθούν» τον ρόλο του ασθενούς πιο πειστικά, φτάνουν στο σημείο να καταναλώσουν φάρμακα για να προκαλέσουν συμπτώματα που θα αποδεικνύουν ότι πράγματι είναι άρρωστοι.
Συνήθως τα άτομα αυτά γνωρίζουν πολύ καλά την ασθένεια από την οποία υποτίθεται ότι πάσχουν και με τρόπο πειστικό προσπαθούν να καθοδηγήσουν τους γιατρούς προς αυτή τη διάγνωση. Επισκέπτονται συχνά τα επείγοντα των νοσοκομείων αναφέροντας κατασκευασμένα συμπτώματα και ζητώντας συχνά πιεστικά να εξεταστούν και να νοσηλευτούν. Είναι χαρακτηριστική η περίπτωση του Άγγλου William Mcllroy (1906-1983), ο οποίος είχε χειρουργηθεί για ασθένειες που δεν είχε 400 φορές! Σε ολόκληρη την ζωή του είχε ζήσει εκτός νοσοκομείων μόνο 6 μήνες!
Παραλλαγή του συνδρόμου Μινχάουζεν είναι το «σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου», μια εξίσου σοβαρή ψυχική διαταραχή. Ο όρος αυτός χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά το 1977 από τον Βρετανό παιδίατρο Roy Meadow, για να περιγράψει την περίπτωση δύο παιδιών τα οποία είχαν υποστεί σοβαρή κακοποίηση από τις μητέρες τους.
Σε αυτή την διαταραχή, ένας φροντιστής, συνήθως η μητέρα, προκαλεί τεχνητά μια ασθένεια ή έναν τραυματισμό σε ένα άτομο που φροντίζει, που μπορεί να είναι ένα παιδί, ένας ηλικιωμένος ή ένα άτομο με αναπηρία, με στόχο πάντα να τραβήξει την προσοχή του ιατρικού προσωπικού ή των οικείων του. Η μητέρα προκαλεί συμπτώματα στο παιδί της, χορηγώντας του ακόμη και φάρμακα επικίνδυνα για την ζωή του, προκειμένου να πειστεί ο γιατρός και να διαγνώσει μια ασθένεια. Έχει πολλές ιατρικές γνώσεις γύρω από τις ασθένειες και συχνά εργάζεται στον ιατρικό ή παραϊατρικό τομέα.
Είναι μια μορφή κακοποίησης με ιδιαίτερα σοβαρές συνέπειες και υψηλά ποσοστά νοσηρότητας και θνησιμότητας, καθώς το κακοποιημένο παιδί μπορεί να υποβληθεί σε πολλαπλές αχρείαστες θεραπείες και επεμβάσεις που μπορεί να προκαλέσουν μη αναστρέψιμα προβλήματα υγείας, ακόμη και θάνατο. Σύμφωνα με έρευνες, η θνησιμότητα κυμαίνεται μεταξύ 6% και 10% ενώ στα περιστατικά δηλητηρίασης ή ασφυξίας μπορεί να φτάσει και το 35%.
Αίτια
Τα ακριβή αίτια του Συνδρόμου Μινχάουζεν δεν είναι γνωστά. Παράγοντες που πιθανότατα μπορεί να είναι η αιτία της ανάπτυξης αυτού του συνδρόμου είναι:
- ιστορικό κακοποίησης, παραμέλησης ή εγκατάλειψης στην παιδική ηλικία
- οικογενειακές συγκρούσεις
- ιστορικό κατάθλιψης και χρόνιου άγχους
- διαταραχές προσωπικότητας
- χαμηλή αυτοεκτίμηση
Ορισμένοι Ψυχίατροι – Ψυχαναλυτές αποδίδουν αυτή τη διαταραχή συμπεριφοράς σε έναν αμυντικό μηχανισμό απέναντι σε σεξουαλικές και επιθετικές παρορμήσεις και κάποιοι άλλοι υποθέτουν ότι η συμπεριφορά αυτή είναι ένας τρόπος τιμωρίας για ασυνείδητους λόγους.
Μια άλλη θεωρία για τα αίτια του συνδρόμου είναι η υπόθεση πως όταν υπάρχει ιστορικό μακροχρόνιων ασθενειών, συνήθως κατά την παιδική ηλικία, που απαιτούσαν συχνές νοσηλείες, τότε πιθανότατα τα άτομα με σύνδρομο Μινχάουζεν να έχουν συσχετίσει αυτές τις παιδικές αναμνήσεις με το αίσθημα της φροντίδας.
Τα κίνητρα του ατόμου που πάσχει από αυτό το σύνδρομο δεν είναι ιδιοτελή, δεν αποσκοπούν δηλαδή σε υλικά οφέλη, αλλά έχουν να κάνουν με μία εσωτερική ανάγκη του ατόμου, να τραβήξει την προσοχή και τον οίκτο των άλλων ανθρώπων.
Συμπτώματα
Το άτομο που πάσχει από το σύνδρομο Μινχάουζεν, αφού επιλέξει μια ασθένεια, θα την μελετήσει σε βάθος και θα βρει τρόπους να προκαλέσει τα συμπτώματα της εν λόγω ασθένειας. Χαρακτηριστικά σημάδια και ενδείξεις που προειδοποιούν τους συγγενείς ή τους γιατρούς για ένα πιθανό σύνδρομο Μινχάουζεν είναι:
- Ο ασθενής έχει μεγάλο ιατρικό φάκελο σε αρκετά νοσοκομεία
- Παρουσία πολλών ουλών λόγω χειρουργικών επεμβάσεων
- Πολλές περιπτώσεις σπάνιων νοσημάτων στον ίδιο ασθενή
- Ο ασθενής συνήθως επιλέγει να περιγράφει στους γιατρούς συμπτώματα που δεν φαίνονται (π.χ. πονοκεφάλους, γενική αδιαθεσία, ζαλάδες)
- Τα άτομα με αυτό το σύνδρομο μπορούν να θέσουν τον εαυτό τους σε κίνδυνο μόλυνσης, εγκαυμάτων, δηλητηρίασης, αυτοτραυματισμών προκειμένου να πείσουν τους γιατρούς.
- Συνεχής αναζήτηση ιατρικής φροντίδας και συχνές επισκέψεις σε νοσοκομεία ή συχνή συνταγογράφηση φαρμάκων
- Παραποίηση ιατρικών εξετάσεων και αναλύσεων
Ένα άτομο που πάσχει από το σύνδρομο Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου, που συνήθως είναι η βιολογική μητέρα ( σε ποσοστό που αγγίζει το 95%!), εμφανίζει μια σειρά από χαρακτηριστικά συμπτώματα και στερεοτυπικές συμπεριφορές:
- Ένα παιδί που εμφανίζεται συχνά στο τμήμα επειγόντων περιστατικών με ιστορικό επαναλαμβανόμενης ασθένειας, τραυματισμού ή νοσηλείας.
- Η μητέρα θέλει να μένει πάντα κοντά στο παιδί της και είναι ιδιαίτερα στοργική, περιποιητική και υπερπροστατευτική
- Η μητέρα παραμένει ψύχραιμη μπροστά στη σοβαρότητα του προβλήματος του παιδιού της
- Η μητέρα είναι ιδιαίτερα φιλική με το ιατρικό προσωπικό, αλλά μπορεί επίσης να γίνει επιθετική εάν κάποιος εναντιωθεί σε αυτά που υποστηρίζει για την ασθένεια του παιδιού της
- Έχει πολλές γνώσεις γύρω από την ασθένεια του παιδιού της
- Η μητέρα αποζητά τον θαυμασμό για την φροντίδα που δείχνει στο παιδί της ή κάνει εγωιστικές προσπάθειες για να αναγνωριστούν δημόσια οι ικανότητές της από το νοσηλευτικό προσωπικό ή τις άλλες μητέρες
- Όσο το παιδί νοσηλεύεται στο νοσοκομείο η κατάσταση της υγείας του βελτιώνεται. Τα συμπτώματα όμως επανεμφανίζονται όταν επιστρέφει στο σπίτι του.
- Πολλές ταυτόχρονες περιπτώσεις σπάνιων παθήσεων στο παιδί
- Το παιδί έχει ένα ή περισσότερα ιατρικά προβλήματα που δεν ανταποκρίνονται στη θεραπεία
- Η μητέρα φαίνεται να απολαμβάνει το νοσοκομειακό περιβάλλον και να ενδιαφέρεται για τις λεπτομέρειες των προβλημάτων άλλων ασθενών.
- Εξαιρετικά ασυνήθιστα αποτελέσματα ιατρικών ή εργαστηριακών εξετάσεων
- Επίμονη και συχνή συμμετοχή του παιδιού σε έρευνες για πειραματικές θεραπείες
- Οικογενειακό ιστορικό παρόμοιας ανεξήγητης ασθένειας ή θανάτου σε αδελφό/αδελφή.
- Καρδιοαναπνευστικές ανακοπές του παιδιού
- Ανεξήγητος θάνατος, Σύνδρομο αιφνίδιου βρεφικού θανάτου
Διάγνωση
Το σύνδρομο Μινχάουζεν είναι μια σύνθετη ψυχική διαταραχή και η διάγνωσή της είναι πολύ δύσκολη. Πολλές φορές περνάνε χρόνια μέχρι τη στιγμή που κάποιος γιατρός ή κοντινός άνθρωπος του ασθενούς υποψιαστεί το σύνδρομο που κρύβεται καλά πίσω από την προσποίηση μιας ασθένειας. Τα άτομα με το σύνδρομο αυτό αρνούνται να παραδεχθούν ότι προσποιούνται ή ότι προκαλούν τα συμπτώματά τους. Στο πλαίσιο υποψίας της νόσου, ο γιατρός μπορεί να απευθυνθεί στο περιβάλλον του ασθενούς προκειμένου να βρει την αλήθεια για το ιστορικό και τον ιατρικό φάκελο του ασθενούς. Μέρος της διάγνωσης αποτελεί επίσης η αναζήτηση στοιχείων για τα αποτελέσματα ψευδών ιατρικών αναλύσεων.
Θεραπεία
Η θεραπεία για το σύνδρομο Μινχάουζεν είναι δύσκολο να εφαρμοστεί με επιτυχία γιατί σχεδόν πάντα οι ασθενείς είναι σε άρνηση, δεν αποδέχονται τη διάγνωση και αρνούνται σθεναρά να λάβουν ψυχιατρική ή ψυχολογική βοήθεια.
Για διαχειρίσιμα περιστατικά συνιστάται γνωσιακή – συμπεριφορική θεραπεία συνήθως σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή. Σε πολλές περιπτώσεις η νοσηλεία και η ψυχιατρική περίθαλψη κρίνονται απαραίτητα γιατί ο ασθενής μπορεί να είναι δυνητικά επικίνδυνος για να βλάψει τον εαυτό του ή το πρόσωπο που φροντίζει.
Στην περίπτωση του συνδρόμου Μινχάουζεν δια αντιπροσώπου το παιδί θα πρέπει, σε κάποιες περιπτώσεις, να απομακρυνθεί από την μητέρα του για να προστατευτεί από την επικίνδυνη συμπεριφορά της.
