Ο όρος διαταραχές αύξησης χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη μη φυσιολογική ανάπτυξη ενός παιδιού, είτε αυτή αφορά στο μειωμένο ή υπερβολικό ύψος είτε αφορά στο βάρος, σε σύγκριση με παιδιά της ίδιας ηλικίας.
Το χαμηλό ανάστημα και το υψηλό ανάστημα είναι οι δύο βασικότερες διαταραχές αύξησης. Η μέτρηση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα χρήσιμη στη διαγνωστική προσέγγιση παιδιών που παρουσιάζουν τέτοιου είδους διαταραχές. Η αξιολόγηση του αναστήματος γίνεται με τις καμπύλες αύξησης όπου διάφορες παράμετροι όπως ύψος, βάρος, περίμετρος κεφαλής, δείκτης μάζας σώματος τοποθετούνται σε εκατοστιαίες θέσεις.
Σύμφωνα με τους ειδικούς, διαταραχή αύξησης χαμηλού αναστήματος υπάρχει όταν το ύψος του παιδιού βρίσκεται κάτω από την 3η εκατοστιαία θέση βάσει των διαγραμμάτων που υπάρχουν στο βιβλιάριο υγείας του και όταν από την ηλικία των τριών ετών και μετά ψηλώνει λιγότερο από 5 εκατοστά το χρόνο. Στη διαταραχή αύξησης υψηλού αναστήματος ανήκουν τα παιδιά με ύψος πάνω από την 97η εκατοστιαία θέση βάσει των διαγραμμάτων στο βιβλιάριο υγείας του παιδιού.
Αίτια
Τα κύρια αίτια των διαταραχών αύξησης είναι:
- Το οικογενές χαμηλό ή υψηλό ανάστημα, δηλαδή το παιδί «κληρονομεί» το χαμηλό ή υψηλό ανάστημα της οικογένειας
- Η ιδιοσυστασιακή καθυστέρηση της ανάπτυξης, δηλαδή το παιδί έχει οριακά φυσιολογική ανάπτυξη, μπαίνει με καθυστέρηση στην εφηβεία και το τελικό ανάστημά του καθορίζεται από κληρονομικούς παράγοντες.
- Ασθένειες όπως χρόνια νεφρική νόσος, χρόνια καρδιακή νόσος, χρόνια πνευμονική νόσος, σακχαρώδης διαβήτης, ασθένειες του πεπτικού συστήματος
- Ο υποσιτισμός ή η δυσαπορρόφηση
- Η αργή ανάπτυξη μέσα στη μήτρα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, με αποτέλεσμα το μωρό να γεννιέται μικρότερο σε βάρος και σε μήκος
- Ενδοκρινολογικές ασθένειες, όπως υποθυρεοειδισμός, σύνδρομο Cushing, ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης
- Το Σύνδρομο Turner, μια γενετική διαταραχή που παρατηρείται κυρίως στα κορίτσια και χαρακτηρίζεται από χαμηλό ανάστημα και καθυστερημένη εφηβεία
- Γενετικά σύνδρομα (σύνδρομο Down, σύνδρομο Turner)
- Ασθένειες των οστών ή σκελετικές δυσπλασίες, όπως για παράδειγμα η αχονδροπλασία, ένα είδος νανισμού, που χαρακτηρίζεται από κοντύτερα χέρια και πόδια σε σχέση με το μήκος του σώματος
- Το υψηλό ανάστημα ειδικότερα μπορεί να οφείλεται στη πρώιμη ήβη, στην υπερέκκριση αυξητικής ορμόνης, σε ενδοκρινολογικές παθήσεις (υπερθυρεοειδισμός) και στην παχυσαρκία
- Το έντονο στρες
Συμπτώματα
Οι διαταραχές αύξησης μπορεί να εντοπιστούν αμέσως μετά τη γέννηση, όταν ένα βρέφος είναι ασυνήθιστα μικρό για την ηλικία του. Σε άλλες περιπτώσεις, ένα πρόβλημα ανάπτυξης μπορεί να διαγνωστεί όταν ελέγχεται η ανάπτυξη ενός παιδιού κατά τη διάρκεια των τακτικών προληπτικών εξετάσεων.
Στις περισσότερες περιπτώσεις όμως οι διαταραχές αύξησης εκδηλώνονται αρκετά χρόνια αργότερα, όταν οι γονείς παρατηρούν ότι το παιδί τους δείχνει μικρότερο ή υψηλότερο από τους συνομήλικους συμμαθητές του ή όταν διαπιστώνουν ότι ψηλώνει με υπερβολικά αργούς ή γρήγορους ρυθμούς. Σύμφωνα με τους ειδικούς, διαταραχή αύξησης με χαμηλό ανάστημα υπάρχει όταν ένα παιδί, από την ηλικία των τριών ετών και μετά, μεγαλώνει λιγότερο από 5 εκατοστά το χρόνο.
Διάγνωση
Ο γιατρός αφού πάρει ένα πλήρες οικογενειακό και ατομικό ιστορικό, θα προχωρήσει σε κλινική εξέταση και στη συνέχεια, ανάλογα με τον τύπο της διαταραχής αύξησης, θα συστήσει μια σειρά διαγνωστικών εξετάσεων που συνήθως περιλαμβάνουν αιματολογικές εξετάσεις για τον έλεγχο ορμονικών, χρωμοσωμικών ή άλλων διαταραχών που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα ανάπτυξης, απεικονιστικό έλεγχο της υπόφυσης η οποία παράγει και εκκρίνει την αυξητική ορμόνη, ακτινογραφία άκρας χειρός για τον προσδιορισμό της οστικής ηλικίας, έλεγχο των επιπέδων της αυξητικής ορμόνης καθώς και τεστ διέγερσης της αυξητικής ορμόνης.
Η κλινική παρακολούθηση για διάστημα αρκετών μηνών και η μέτρηση του ετήσιου ρυθμού ανάπτυξης του παιδιού είναι ιδιαίτερα χρήσιμα στη διαγνωστική προσέγγιση των διαταραχών αύξησης.
Θεραπεία
Η θεραπεία εξατομικεύεται με βάση την αιτία που προκαλεί τη διαταραχή αύξησης, την ηλικία του παιδιού, τη γενικότερη κατάσταση της υγείας του και το ιατρικό ιστορικό του. Για παράδειγμα, στην περίπτωση ανεπάρκειας αυξητικής ορμόνης θα χορηγηθεί στο παιδί αυξητική ορμόνη. Στην περίπτωση υψηλού αναστήματος που οφείλεται σε πρώιμη ήβη ή σε υπερθυρεοειδισμό θα χορηγηθεί στο παιδί φαρμακευτική αγωγή. Σε ένα παιδί με σκελετική δυσπλασία η θεραπευτική αντιμετώπιση θα είναι χειρουργική.
Η αυξητική ορμόνη, όταν διαπιστωθεί η απουσία ή η ανεπάρκεια της, αποτελεί μια συχνή θεραπευτική επιλογή. Παρά τις παρενέργειες που προκαλεί σε κάποιες περιπτώσεις, η ιατρική κοινότητα γενικά συμφωνεί ότι η θεραπεία με αυξητική ορμόνη είναι ασφαλής και αποτελεσματική. Σύμφωνα με έρευνες, σε ορισμένες διαταραχές της αύξησης έχει βρεθεί ότι η αυξητική ορμόνη παρουσιάζει θετική επίδραση όχι μόνον στην αύξηση του ύψους αλλά και στο δείκτη νοημοσύνης των παιδιών. Στο ιδιοπαθές χαμηλό ανάστημα, δηλαδή το χαμηλό ανάστημα για το οποίο δεν εντοπίζεται η αιτιολογία του, η δράση της αυξητικής ορμόνης έχει αμφίβολα αποτελέσματα.
Μέχρι τη δεκαετία του 1980, η μόνη πηγή ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης ήταν από τους αδένες της υπόφυσης νεκρών ανθρώπων, όπου υπήρχε αυξημένη πιθανότητα μετάδοσης νόσων . Το 1985, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) ενέκρινε μια βιοσυνθετική αυξητική ορμόνη εξαλείφοντας έτσι τον κίνδυνο μετάδοσης ασθενειών και δημιουργώντας μια απεριόριστη πηγή άντλησης αυξητικής ορμόνης.
Στις διαταραχές αύξησης ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο διαδραματίζει και η διατροφή. Ένα ισορροπημένο και υγιεινό καθημερινό διαιτολόγιο με φρούτα, λαχανικά, πρωτεΐνες και γαλακτοκομικά έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει θετικά την ανάπτυξη και την καλή υγεία των παιδιών.
