Τα τελευταία δύο χρόνια, σύμφωνα με τα στατιστικά του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, σημειώθηκε αύξηση κατά 150% στην προσέλευση εφήβων ασθενών με μέσο όρο ηλικίας τα 15 έτη, με το 85% εξ’ αυτών να εμφανίζει ανορεξία, είτε περιοριστικού, είτε βουλιμικού τύπου.
Γράφει η Δρ. Μαρία Τσιάκα BA, PhD Ψυχολόγος, Οικογενειακή Θεραπεύτρια, Ιδρύτρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών.
Η εφηβεία ορίζεται ως μια ιδιαίτερη φάση μετάβασης από την παιδική στην ενήλικη ζωή, με ραγδαία ψυχοσωματική εξέλιξη και ανάπτυξη κατά την οποία η/ο έφηβος αναζητά μια νέα ταυτότητα μέσω της διερεύνησης των προσωπικών όριων και των δεξιοτήτων του. Πρόκειται ουσιαστικά για μια περίοδος αυτονόμησης και διαφοροποίησης από την οικογένειά του, καθώς ψηλαφίζει και δοκιμάζει τις δυνατότητές του αντιδρώντας στις προσδοκίες και τις νουθεσίες των γονιών του. Ταυτόχρονα, η επιρροή των συνομηλίκων και του ευρύτερου κοινωνικού περίγυρου είναι αντίστοιχη και ίσως μεγαλύτερη από αυτή της οικογένειας. Παρόλα αυτά, η εφηβεία εξακολουθεί να είναι μια περίοδος ευαλωτότητας, στην οποία διάφορες ακραίες συμπεριφορές μπορούν να εκδηλωθούν και να παγιωθούν και στην μετέπειτα ενήλικη ζωή.
Η έναρξη των διατροφικών διαταραχών κατά τη διάρκεια της εφηβείας αποτελεί ένα εξελισσόμενο σε συχνότητα φαινόμενο με διαστάσεις πανδημίας, το όποιο πυροδοτήθηκε ακόμα περισσότερο κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι έρευνες δείχνουν περίπου ότι το 30 % των εφήβων νοσούν, ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στατιστικά αποδεικνύουν ότι οι διατροφικές διαταραχές είναι πρώτη αιτία θανάτου σε εφήβους με ψυχικές ασθένειες στις ΗΠΑ.
Αρχικά, ένας έφηβος παρουσιάζει κάποιες αλλαγές στις διατροφικές του συνήθειες, τη διάθεση, τη συμπεριφορά, τη σωματική υγεία και την εμφάνιση. Να σημειωθεί ότι το φυσιολογικό βάρος δεν είναι ένδειξη ότι το παιδί σας δεν νοσεί από μια διατροφική διαταραχή. Αυτό το αναφέρω γιατί πολύ συχνά οι γονείς θεωρούν ότι μόνο η μεγάλη απώλεια βάρους σηματοδοτεί μια διατροφική διαταραχή. Δυστυχώς, είναι ένας ακόμα μύθος που παραπλανά τις οικογένειες. Οι παρακάτω κατηγορίες περιγράφουν με ακρίβεια συμπεριφορές, συναισθήματα και σκέψεις που ταλαιπωρούν και κατακλύζουν τους εφήβους που νοσούν από κάποια διατροφική διαταραχή.
-Διατροφικές συνήθειες
Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας:
- ετοιμάζει φαγητό για τα άλλα μέλη της οικογένειας, αλλά το ίδιο δεν το τρώει ή πιέζει τους άλλους να το φάνε
- μειώνει το μέγεθος της μερίδας ή λέει ότι δεν πεινάει αρκετά
- αποφεύγει να τρώει με όλη την οικογένεια
- κάνει λιγότερα γεύματα, με το τελευταίο να είναι στις 7-8μμ
- κόβει το «πρόχειρο φαγητό» ή αποκλείει μεγάλες ομάδες τροφίμων, όπως κρέας ή γαλακτοκομικά, λιπαρά ή άμυλο
- τρώει μεγάλες ποσότητες φαγητού σε σχετικά σύντομο χρονικό διάστημα
- παραπονιέται για το χρώμα, τη μυρωδιά, την υφή ή τη γεύση του φαγητού.
-Αλλαγές στην διάθεση
Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας:
- φαίνεται ανήσυχο, θυμωμένο ή ευερέθιστο, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια των γευμάτων
- αισθάνεται «εκτός ελέγχου» γύρω από το φαγητό
- νιώθει ντροπή, ενοχή και απέχθεια για τον εαυτό του σε σχέση με το φαγητό και το σώμα του
- πηγαίνει πολύ συχνά μπροστά στο καθρέπτη για να τσεκάρει το σώμα του
- κλαίει και στεναχωριέται για την εικόνα του σώματος του
-Συμπεριφορές
Μπορεί να παρατηρήσετε ότι το παιδί σας:
- αποφεύγει τις κοινωνικές δραστηριότητες, ιδιαίτερα αυτές που περιλαμβάνουν φαγητό
- μιλάει πολύ για το φαγητό, αλλά δεν φαίνεται να ενδιαφέρεται να φάει
- έχει τελετουργικά προετοιμασίας ή/και κατανάλωσης φαγητού
- πηγαίνει στο μπάνιο ή στην τουαλέτα αμέσως μετά τα γεύματα
- θέλει να δοκιμάσει διαφορετικές δίαιτες
- κάνει εμετό ή χρησιμοποιεί καθαρτικά ή διουρητικά
- ασκείται πάρα πολύ, πηγαίνει για μεγάλες βόλτες ή τρέξιμο ή ασκείται μόνη/ος στην κρεβατοκάμαρα
- πίνει περισσότερο νερό ή καταναλώνει κόκα κόλα light ή zero
- βάζει ως στόχο να χτίσει περισσοτέρους μυς.
Εάν παρατηρήσετε οποιοδήποτε από τα παραπάνω σημάδια, πρέπει να μιλήσετε με το παιδί σας και με έναν εξειδικευμένο ειδικό στις διατροφικές διαταραχές το συντομότερο δυνατό. Εάν απλώς πιστεύετε ότι κάτι δεν πάει καλά με τον τρόπο που τρώει ή συμπεριφέρεται το παιδί σας, εμπιστευτείτε την κρίση σας και μιλήστε μαζί του.
Είναι σημαντικό να είστε προσεκτικοί και μη επικριτικοί όταν αναφέρεστε στο φαγητό, το βάρος και την εικόνα του σώματος του παιδιού σας. Προσοχή, γιατί τέτοιου είδους συζητήσεις λειτουργούν ως «κόκκινο πανί» για τους εφήβους με διατροφική διαταραχή, οι οποίοι συχνά θυμώνουν και αρνιούνται ότι υπάρχει πρόβλημα. Σε αυτή την περίπτωση συνιστώ να παραμείνετε ήρεμοι και ψύχραιμοι, περνώντας ξεκάθαρα το μήνυμα ότι ανησυχείτε για την υγεία και την ευημερία του παιδιού σας και όχι για το βάρος και την εμφάνισή του. Ίσως χρειαστεί να πείτε ότι πιστεύετε ότι το παιδί σας πρέπει να δει έναν ειδικό υγείας.
Εάν δεν είστε σίγουροι πώς να μιλήσετε με το παιδί σας για αυτά τα θέματα, μπορείτε να ζητήσετε βοήθεια από τον ειδικό, ο οποίος θα σας κατευθύνει στο πώς να διαχειριστείτε το όλο θέμα. Εάν το παιδί σας έχει διατροφική διαταραχή, η αγάπη και η υποστήριξή σας και η άμεση εκπαίδευσή σας στη διαχείριση της νόσου είναι το κλειδί για την πλήρη ανάρρωση του παιδιού σας. Καθώς το οικογενειακό μοντέλο θεραπείας ( Family Based Treatment) ενδείκνυται ως η αποτελεσματικότερη θεραπευτική παρέμβαση για εφήβους με διατροφική διαταραχή.
Αναγνωρίζοντας την έλλειψη γνώσης που υπάρχει στην εκπαίδευση των ειδικών στη χώρα μας, το Ελληνικό Κέντρο Διατροφικών Διαταραχών διοργανώνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια τριήμερη εκπαίδευση (28, 29 και 30 Απριλίου 2023 ) στο οικογενειακό μοντέλο αντιμετώπισης διατροφικών διαταραχών για παιδιά και εφήβους που νοσούν είτε από νευρική ανορεξία, είτε από βουλιμία. Επίσημη καλεσμένη, η Laura Collins Lyster–Mensh, εκπαιδεύτρια, συγγραφέας, ακτιβίστρια και Ιδρύτρια του Διεθνούς Οργανισμού Φροντιστών feast–ed.org. Δηλώσεις συμμετοχής: info@hcfed.gr και τηλεφωνικά στο 210 800 3493. Περισσότερες πληροφορίες στο: www.hcfed.gr.
