Ποια είναι η Διαχείριση Τραύματος για τους επιζώντες και τους οικείους των θυμάτων;
Η τραγωδία της Τρίτης με τη σύγκρουση των τρένων στα Τέμπη ήταν από τις στιγμές που παγώνει ο χρόνος. Η επόμενη ημέρα του τραγικού δυστυχήματος βρίσκει όλους να προσπαθούν να επουλώσουν τα βαθιά τραύματα. Πώς γίνεται αυτό; Πόσο εύκολο είναι να συνηθίσεις το αδιανόητο και να πας παρακάτω; Έχει για όλους «παρακάτω»;
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 3 ετών, αναφορές για μαζικές καταστροφές, ατυχήματα, σεισμούς ή πόλεμο μαστίζουν τις ειδήσεις μας. «Αν και οι άνθρωποι είναι ανθεκτικοί και συχνά ανακάμπτουν μετά από πολύ δύσκολες στιγμές, αυτά τα γεγονότα σχεδόν πάντα διακόπτουν την αίσθηση τάξης και ασφάλειας για όλους μας. Ο αντίκτυπος επεκτείνεται συχνά και σε άτομα που ζουν μακριά από τους άμεσα πληγέντες χωρίς προσωπικές συνδέσεις με το συμβάν. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα όταν το συμβάν προκαλείται από άνθρωπο με σκοπό να βλάψει άλλους, από αμέλεια ή γενικά από ανθρώπινο λάθος», επισημαίνει, μιλώντας στο DailyPharmaNews, η Ψυχολόγος Υγείας, Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεύτρια, Δρ. Χριστίνα Καραπάνου.
«Τραυματική εμπειρία είναι κάθε γεγονός στη ζωή που προκαλεί απειλή για την ασφάλειά μας και θέτει ενδεχομένως σε κίνδυνο τη δική μας ζωή ή τη ζωή των άλλων. Ως αποτέλεσμα, ένα άτομο βιώνει υψηλά επίπεδα συναισθηματικής, ψυχολογικής και σωματικής δυσφορίας που διακόπτει προσωρινά την ικανότητά του να λειτουργεί κανονικά στην καθημερινή ζωή.
Παραδείγματα δυνητικά τραυματικών εμπειριών περιλαμβάνουν φυσικές καταστροφές, όπως πυρκαγιά, πλημμύρα, σεισμό, βιώματα βίας στην κοινότητα, σοβαρό αυτοκινητιστικό ατύχημα, εκτροχιασμό τρένου, αεροπλανική πτώση ή πολεμική επίθεση.
Βρισκόμαστε σε πολύ αβέβαιους καιρούς και δυστυχώς, οι τραγικές απώλειες είναι πια κοινές. Κάθε μέρα κάτι συμβαίνει στις ειδήσεις, σε όλο τον κόσμο και όλοι έχουμε συνείδηση της αλλαγής που είναι εμφανής», υπογραμμίζει η κα Καραπάνου.
Ποια είναι τα συμπτώματα του πένθους;
Τόσο για το άτομο που αντιμετωπίζει το θάνατο όσο και για τους επιζώντες μετά από ένα τραγικό ατύχημα είναι φυσικό να βιώνουν πολλά συμπτώματα θλίψης και πένθους. Αυτά μπορεί να περιλαμβάνουν:
Σωματικά συμπτώματα:
- Έλλειψη ενέργειας ή κόπωση
- Πονοκέφαλοι και στομαχικές διαταραχές
- Υπερβολικός ύπνος ή υπερβολική εργασία και υπερβολική δραστηριότητα
Συναισθηματικά συμπτώματα:
- Λάθη μνήμης, απόσπαση της προσοχής και ενασχόληση
- Ευερέθιστο
- Κατάθλιψη και αισθήματα ευφορίας
- Ακραίος θυμός ή αισθήματα παραίτησης από την κατάσταση
Πνευματικά συμπτώματα:
- Αισθήματα εγγύτητας με τον Θεό ή συναισθήματα θυμού και αγανάκτησης για τον Θεό
- Ενίσχυση της πίστης ή αμφισβήτηση της πίστης
Σκέψεις για το πώς μπορεί να υπάρξει διαχείριση της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου:
«Πρώτον, η θλίψη δεν είναι γραμμική, δεν έχει χρονοδιάγραμμα, ούτε όλα τα συναισθήματα θλίψης μοιάζουν ίδια. Η σύγκριση της κατάστασης που βρίσκεται συναισθηματικά κάποιο άτομο με άλλα μέλη της οικογένειάς του ή με άλλους που έχουν βιώσει απώλεια περιπλέκει τη δική του συγκεκριμένη θλίψη και τις ανάγκες του.
Όσο και αν ακούγεται δύσκολο, πρέπει το άτομο που έχει πληγεί από μία τραγωδία να αποδεχτεί το πένθος του, να επιτρέψει το πλήθος των συναισθημάτων, να μην το αρνηθεί και να λάβει βοήθεια για την επεξεργασία αυτών των συναισθημάτων που προέρχονται από την απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου ή από έναν βαρύ τραυματισμό.
Ο εντοπισμός και η συζήτηση αυτών των συναισθημάτων μπορεί να είναι κρίσιμος στη διαδικασία της θλίψης, αλλά μπορεί να χρειαστεί λίγη περισσότερη βοήθεια. Προσοχή στις αρνητικές πεποιθήσεις που μπορεί να έχουμε εσωτερικεύσει, όπως «Φταίω εγώ. Έπρεπε να είχα κάνει κάτι διαφορετικό» κ.λπ.
Επιτρέψτε στον εαυτό σας να νιώσει κάθε κομμάτι του πόνου:
– Επαναλαμβάνουμε δεν υπάρχει χρονοδιάγραμμα για τη θλίψη. Όταν προκύψουν τα συναισθήματα της απώλειας, να είστε μαζί τους, μην προσπαθείτε να έχετε μια γνωστική λύση στον πόνο σας. Απλά, επιτρέψτε το και μείνετε μαζί του. Αυτή είναι σκληρή δουλειά, αλλά πολύ σημαντική για τη συναισθηματική σας ολότητα.
– Κλάψτε συχνά και δυνατά αν χρειαστεί. Μην προσπαθείτε να «είστε δυνατός» αρνούμενος τον πόνο. Οι δυνατοί άνθρωποι επιτρέπουν τα συναισθήματά τους. Τα αντιμετωπίζουν κατάματα για να βρουν κάποιο στοιχείο ελευθερίας συναισθηματικά. Ο μη επεξεργασμένος πόνος εμφανίζεται πάντα λοξά (όπως πχ το να κάνετε πράγματα υπερβολικά όπως το φαγητό, τα έξοδα, η υπερβολική παρακολούθηση τηλεόρασης, οποιοδήποτε είδος εθισμού για να μουδιάσει τον πόνο σας).
– Ακόμη και μήνες να περάσουν μετά το τραύμα ή την απώλεια σας μην αφήσετε κανέναν να σας πει «θα έπρεπε να το έχεις ξεπεράσει τώρα, καλό είναι να συνεχίσεις τη ζωή σου». Αυτή είναι μια μορφή δυσλειτουργικής άρνησης και είναι πολύ διαδεδομένη στον πολιτισμό μας.
– Λέμε στον κόσμο της ψυχοθεραπείας: «πρέπει να αισθάνεσαι για να θεραπεύσεις».
Τέλος, αναγνωρίστε ότι η θλίψη έρχεται κατά κύματα. Μπορεί να αισθάνεστε φαινομενικά εντάξει μια μέρα, τότε το επόμενο λεπτό ένα παλιρροϊκό κύμα συναισθημάτων σας κυριεύει. Αυτό είναι φυσιολογικό και αναμενόμενο, επιτρέψτε στον εαυτό σας να ‘καβαλήσει’ το κύμα των συναισθημάτων και να ξέρετε ότι με περισσότερο χρόνο, επεξεργασία και υποστήριξη, η θλίψη δεν θα παίξει τόσο ενεργό ρόλο στις μέρες σας.
Είναι φυσιολογικό να έχετε έντονες συναισθηματικές ή σωματικές αντιδράσεις μετά από ένα οδυνηρό γεγονός. Ωστόσο, στις περισσότερες περιπτώσεις, αυτές οι αντιδράσεις υποχωρούν ως μέρος της φυσικής διαδικασίας επούλωσης και αποκατάστασης του σώματος. Τα μέλη της οικογένειας που βιώνουν ένα κοινό οδυνηρό γεγονός συχνά έρχονται πιο κοντά και εκτιμούν ο ένας τον άλλον περισσότερο».
«Στον απόηχο του πρόσφατου τραγικού δυστυχήματος στα Τέμπη, θα θέλαμε να παράσχουμε αρχικά κάποιες συμβουλές στις οικογένειες των θυμάτων, στους πληγέντες και σε όσους έχουν άμεσα επηρεαστεί από αυτό το τραγικό γεγονός:
1) Ξεκινήστε να φροντίζετε τον εαυτό σας και τις ανάγκες του. Αν και μπορεί να φαίνεται αντιφατικό, να σκεφτείτε πρώτα να φροντίσετε τον εαυτό σας μετά από αυτό που συνέβη, δεν μπορείτε να διαχειριστείτε το τραύμα εάν η υγεία σας είναι ασταθής. Παρακολουθήστε όλες τις ανάγκες της σωματικής σας υγείας – φροντίστε να τρώτε, να κοιμάστε, να εργαστείτε (αν είναι δυνατόν) και να διατηρείτε μια κανονική καθημερινή ρουτίνα από δω και πέρα.
2) Δώστε προσοχή στη συναισθηματική σας υγεία. Θυμηθείτε ότι ένα ευρύ φάσμα συναισθημάτων σε αυτές τις δύσκολες στιγμές είναι κοινό. Να ξέρετε ότι και οι άλλοι βιώνουν συναισθηματικές αντιδράσεις και μπορεί να χρειαστούν τον χρόνο και την υπομονή σας για να βάλουν σε τάξη τα συναισθήματα και τις σκέψεις τους.
3) Προσπαθήστε να αναγνωρίσετε πότε εσείς ή οι γύρω σας μπορεί να χρειάζεστε επιπλέον υποστήριξη. Δεν είναι ασυνήθιστο για άτομα όλων των ηλικιών να παρουσιάζουν αντιδράσεις στρες όταν εκτίθενται (ακόμα και μέσω των μέσων ενημέρωσης) στη βία της απώλειας ενός τόσο τραγικού ατυχήματος. Οι αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και στον ύπνο, στο επίπεδο ενέργειας και στη διάθεση είναι σημαντικά σημάδια αγωνίας. Προσέξτε για οπισθοδρομικές συμπεριφορές «παλινδρόμησης», όπως η προσκόλληση στα παιδιά και οι έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις, όπως το άγχος ή η έντονη ανάγκη για ανταπόδοση και υπερπροσφορά στους ενήλικες κτλ. Όταν είναι απαραίτητο, κατευθύνετε τα άτομα που πενθούν έντονα σε εξουσιοδοτημένους επαγγελματίες ψυχικής υγείας που μπορούν να παρέχουν την απαραίτητη υποστήριξη.
4) Αποφύγετε την υπερβολική έκθεση σε μέσα επικοινωνίας. Αν και είναι σημαντικό να παραμείνετε ενημερωμένοι, οι απεικονίσεις των μέσων ενημέρωσης του ατυχήματος του εκτροχιασμού αλλά και των μαζικών θανάτων έχει αποδειχθεί ότι προκαλούν οξύ στρες και συμπτώματα μετατραυματικού στρες. Περιορίστε την έκθεσή σας και κάντε ένα διάλειμμα από τις πηγές ειδήσεων, συζητώντας καλύτερα με ανθρώπους που σας αγαπούν και σας καταλαβαίνουν.
5) Διατηρήστε επαφή με φίλους και οικογένεια. Αυτά τα άτομα μπορούν να σας προσφέρουν συναισθηματική υποστήριξη για να σας βοηθήσουν να αντιμετωπίσετε τις δύσκολες στιγμές που θα υπάρξουν μπροστά στη διαχείριση του πένθους ή του τραύματος αυτού του γεγονότος.
6) Εστιάστε στη βάση της δύναμής σας. Διατηρήστε πρακτικές που έχετε διαπιστώσει ότι παρέχουν συναισθηματική ανακούφιση. Υπενθυμίστε στον εαυτό σας ανθρώπους και γεγονότα που έχουν νόημα και παρηγοριά.
7) Μιλήστε με άλλους όπως χρειάζεται. Είναι σημαντικό να ζητήσετε βοήθεια εάν αντιμετωπίζετε προβλήματα με την ανάκτηση λειτουργικότητας σας και αν οι καθημερινές εργασίες φαίνονται δύσκολες στη διαχείριση ειδικά στο διάστημα 3-6 μήνες μετά το τραγικό γεγονός.
Τι πρέπει να πούμε σε κάποιον που πενθεί;
Σε σκέφτομαι. …
Θέλω να ξέρεις ότι είμαι εδώ για εσένα. …
Σε αγαπάμε. …
Αν χρειαστεί να μιλήσεις οποιαδήποτε στιγμή, είμαι εδώ. …
Μακάρι να μπορούσα να πάρω τον πόνο σου…».
