Γράφει ο Δρ. Κοσμάς Τσακιρίδης,MD,PhD,FEBTS, Διευθυντής Καρδιοθωρακοχειρουργικής Κλινικής, Ιατρικό Διαβαλκανικό Κέντρο https://tsakiridiskosmas.gr/
Η Ελλάδα γερνάει…. και αυτό δεν είναι αίσθηση αλλά μια διαπίστωση που ολοένα και περισσότερο γίνεται ορατή στα μάτια μας. Στις ΗΠΑ, σύμφωνα με την απογραφή του 1980, το 43% των Αμερικανών υπολογίστηκε ότι στο πέρασμα του χρόνου έχουν δυνατότητα να φτάσουν στην ηλικία των ογδόντα και κάτι. Το 1990, 7,4 εκ. πολίτες (3% του πληθυσμού) βρισκόταν ήδη στην δεκαετία των ογδόντα. Το 2010 η πρόβλεψη είναι ότι το 4,3% (12 εκ. πολιτών) του πληθυσμού θα είναι ογδόντα ετών ή και περισσότερο.
Τα καρδιακά προβλήματα είναι συχνότερα από τις άλλες ασθένειες στους ηλικιωμένους. Ήδη από την ηλικία των εβδομήντα ετών η διαγνωσμένη νόσος των στεφανιαίων αρτηριών δηλώνει παρών στο 15% των ανδρών και στο 9% των γυναικών. Επιπρόσθετα η υπέρταση προσβάλλει το 50% του γενικού πληθυσμού στην ηλικία των εβδομήντα. Ανάμεσα στους ογδοντάχρονους το 40% πάσχει από καρδιαγγειακό νόσημα με το 18-20% αυτού του πληθυσμού να πάσχει από νόσο των στεφανιαίων αγγείων.
Ποιοι όμως θεωρούνται ηλικιωμένοι ;
Οι αναφορές στην ιατρική βιβλιογραφία ποικίλουν για το έτος μετά το οποίο θεωρείται κάποιος ηλικιωμένος. Μια βιβλιογραφική αναφορά από το Ισραήλ με τίτλο “Heart Valve Replacement in Elderly Patients” – αντικατάσταση καρδιακής βαλβίδας σε ηλικιωμένους ασθενείς- δημοσιεύτηκε στο ιατρικό περιοδικό «Geriatrics» το 1970 και περιελάμβανε στην κατηγορία αυτή όλους όσους είχαν περάσει τα 45 έτη ζωής!!!
Καθώς η τέχνη και η τεχνική στην Καρδιοχειρουργική προόδευαν, τα όρια ηλικίας για τους ασθενείς κύλησαν προς τα εμπρός. Το 1978, ένα άρθρο με τίτλο “Surgery Using Cardiopulmonary Bypass in the Elderly” – χειρουργείο με την χρήση της εξωσωματικής κυκλοφορίας στους ηλικιωμένους – που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Circulation» ανέφερε την εμπειρία των συγγραφέων από 89 ασθενείς μεγαλύτερους από τα εβδομήντα έτη και πάνω!!! Πιθανόν να είναι το πρώτο άρθρο που αναφέρεται σε χειρουργεία Καρδιάς σε αυτή την ηλικία. Τώρα βέβαια είναι σύνηθες το γεγονός ότι το 1/3 των ασθενών που υποβάλλονται σε χειρουργείο για Στεφανιαία Νόσο βρίσκονται στην ηλικία των 65-70 ή και περισσότερο.
Καθώς αυτό το όριο αύξανε, το 1988 δημοσιεύτηκε ένα άρθρο με τίτλο “Open Heart Surgery in the Octogenarian” – χειρουργείο ανοιχτής καρδιάς στους ογδοντάχρονους – στο περιοδικό «The New England Journal of Medicine». Οι συγγραφείς από το Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο της Pennsylvania, αναφέρουν την εμπειρία τους από 100 ασθενείς που χειρουργήθηκαν, ηλικίας ογδόντα ή και πάνω από τα ογδόντα με έναν μάλιστα να είναι ηλικίας 97 ετών!!! Όταν δε έγινε το follow-up η κυρία των 97 ήταν ήδη 102 ετών… και αυτοεξυπηρετούνταν μόνη της.
Η κοινή πεποίθηση είναι να είσαι συνετός όταν προτείνεις μείζονα χειρουργεία στους ογδοντάχρονους. Σε αυτή την ηλικία μειώνεται η αντίδραση και τα λειτουργικά αποθέματα από όλα τα όργανα. Ιδιαίτερα στην καρδιά, προκαλούνται στενώσεις στα στεφανιαία αγγεία λόγω προόδου της ηλικίας και όχι λόγω προδιαθεσικών παραγόντων. Για παράδειγμα σε αυτή την κατηγορία ασθενών συμβαίνουν πιο συχνά εγκεφαλικά επεισόδια, νεφρική ανεπάρκεια και πνευμονία μετά από μείζονες επεμβάσεις. Δεν είναι ασύνηθες όμως τα ζωτικά όργανα να έχουν ικανά αποθέματα ώστε να αντισταθμίσουν το stress της μείζονος επέμβασης.
Σημαντικό ρόλο παίζει και η βούληση του ίδιου του ασθενούς. Ογδοντάχρονοι οι οποίοι «βλέπουν την ζωή» ακόμα μπροστά τους έχουν την φυσική και ψυχική δύναμη να αντιμετωπίσουν ένα μείζον χειρουργείο. Καθώς η στεφανιαία νόσος επέρχεται η χειρουργική αντιμετώπιση, όπου αυτή ενδείκνυται, είναι η σχετικά καλύτερη επιλογή, ιδίως σε αυτούς που πάσχουν από μεμονωμένη στεφανιαία νόσο. Η πιθανότητα των επιπλοκών αυξάνει με την πρόοδο της ηλικίας συνήθως μετά τα 75 έτη ζωής. Υπάρχει όμως ένας καθόλου ευκαταφρόνητος πληθυσμός ογδοντάχρονων οι οποίοι περιορίζονται στην καθημερινή τους δραστηριότητα μόνο από την στεφανιαία νόσο τους. Έχουμε πολλαπλά παραδείγματα ογδοντάχρονων οι οποίοι ενώ ήταν κλινήρεις, μετά από ένα ανεπίπλεκτο χειρουργείο επέστρεψαν στην ενεργό δραστηριότητα σε όλους τους τομείς.
Κατά την άποψή μου την κατηγορία των ογδοντάχρονων ασθενών δεν πρέπει να την «ωθούμε» – ούτε ως θεράποντες ούτε ως οικογενειακό περιβάλλον – προς το χειρουργείο καρδιάς. Ορισμένοι από αυτούς θεωρούν ότι έχουν ζήσει την ζωή τους και δεν επιλέγουν ένα μείζον χειρουργείο. ΚΑΙ ΑΥΤΟ ΕΙΝΑΙ ΣΕΒΑΣΤΟ!
Από την άλλη πλευρά οι ασθενείς των ογδόντα και… κάτι με χαμηλότερη βιολογική ηλικία από την πραγματική και με την θέλησή τους για την ενεργή δραστηριότητα, ανταποκρίνονται πλήρως στο χειρουργείο καρδιάς γιατί και οι ίδιοι τους αποζητούν την ίαση από την ασθένειά τους.
Ποιο είναι λοιπόν το ηλικιακό όριο, η διαχωριστική γραμμή, μέχρι την οποία θα μπορούμε να συστήσουμε χειρουργείο Καρδιάς ;
Η απάντηση σε αυτή την ερώτηση ποικίλει. Μάλλον έχει να κάνει με την βιολογική ηλικία και την κατάσταση του ασθενούς. Ο ογδοντάχρονος με ποικίλα άλλα προβλήματα υγείας που είναι καθηλωμένος στο κρεβάτι είναι τελείως διαφορετικός από αυτόν που περιορίζει την δραστηριότητά του μόνο από την Στεφανιαία του Νόσο ή από το πρόβλημα σε κάποια βαλβίδα της καρδιάς. Ο τελευταίος είναι σχεδόν βέβαιο ότι θα αποκαταστήσει πλήρως τον οργανισμό του, ‘θα σταθεί στα πόδια του’ και θα επιστρέψει ανεπηρέαστος στις δραστηριότητές του.
Έτσι λοιπόν το γεγονός ότι κάποιος γεννήθηκε το 1928 ή πιο πίσω ΔΕΝ είναι απαγορευτικό για Χειρουργείο Καρδιάς – και δεν είναι ηθικό να του το αρνηθείς – ιδίως όταν υπάρχουν πάμπολλοι νεώτερης ηλικίας οι οποίοι έχουν υψηλότερα ποσοστά κινδύνου από το χειρουργείο.
Καταλήγοντας λοιπόν και με βάση την διεθνή ιατρική βιβλιογραφία, χειρουργείο Καρδιάς στα ογδόντα και κάτι… είναι μια λογική θεραπευτική παρέμβαση στην αυξανόμενη καρδιακή νόσο, στην οποία άλλες θεραπείες λιγότερο επεμβατικές απέτυχαν ή δεν ενδείκνυνται.
