Γράφει η Βασιλική Δ. Αθανασίου MD,MSc,FEBO, Χειρουργός Οφθαλμίατρος
Πολλές φορές θεωρούμε ότι η επίσκεψη στον οφθαλμίατρο αφορά μόνο μια απλή συνταγογράφηση γυαλιών. Ωστόσο ο οφθαλμός αποτελεί το σημαντικότερο όργανο, η μελέτη του οποίου μπορεί να μας οδηγήσει στην πρώιμη διάγνωση διάφορων συστηματικών παθήσεων ή στην πρόληψη υποτροπών τους.
Η διαπίστωση αυτή είναι δυνατό να προκύψει, είτε από ένα τυχαίο οφθαλμολογικό έλεγχο χωρίς πρότερο σύμπτωμα από τους οφθαλμούς, είτε κατά την τυχαία διερεύνηση κάποιας οφθαλμολογικής συμπτωματολογίας.
Ένας πλήρης οφθαλμολογικός έλεγχος περιλαμβάνει:
- εκτίμηση της οπτικής οξύτητας και της αντίληψης των χρωμάτων
- μελέτη της οφθαλμοκινητικότητας
- εξέταση στη σχισμοειδή λυχνία και
- βυθοσκόπηση με μυδρίαση.
Συγκεκριμένα, από τα ανωτέρω είναι δυνατό να διαπιστώσουμε κάποια σημεία που σχετίζονται με συχνές συστηματικές παθήσεις του γενικού πληθυσμού. Ενδεικτικά και όχι περιοριστικά αναφέρουμε:
- Κατά την επισκόπηση των βλέφαρων αν παρατηρήσουμε κιτρινωπές εναποθέσεις (ξανθελάσματα) αυτές μπορεί να σχετίζονται με διαταραχές του μεταβολισμού των λιπιδίων.
- Αύξηση της μεσοβλεφάριας σχισμής (τρομαγμένο βλέμμα), θέτει την υποψία ενδεχόμενης δυσλειτουργίας του θυρεοειδούς.
- Μεταβολή στην αντίληψη της απόχρωσης των χρωμάτων μεταξύ των δύο οφθαλμών, μπορεί πολλές φορές να είναι η πρώτη πρώιμη διαταραχή της λειτουργίας της νευρικής οδού σε απομυελινωτικές νόσους, όπως η σκλήρυνση κατά πλάκας.
- Ενδελεχής μελέτη των κορικών αντανακλαστικών, μπορεί να αναδείξει πρώιμη βλάβη της νευρικής λειτουργίας και χρήζει άμεσης νευρολογικής διερεύνησης.
- Η ωχρότητα του επιπεφυκότα συνήθως σχετίζεται με αναιμία.
- Κιτρινωπή χροιά του σκληρού χιτώνα είναι ενδεικτική ίκτερου και χρήζει άμεσου ελέγχου της λειτουργίας του ήπατος και των χοληφόρων.
Πολλές φορές μπορούμε να διαπιστώσουμε τη χρήση φαρμάκων ή ειδικών παθήσεων λόγω των εναποθέσεών τους στον κερατοειδή χιτώνα. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε τη χρήση αμιωδαρόνης και ανθελονοσιακών φαρμάκων, τα οποία προκαλούν στροβιλοειδή κερατοπάθεια ή αντίστοιχα τη νόσο Wilson (ηπατοφακοειδής εκφύλιση) όπου παρατηρείται εναπόθεση χαλκού στον κερατοειδή (δακτύλιος Kayser-Fleischer).
Η διαπίστωση καταρράκτη σε σχετικά νεαρή ηλικία είναι συνήθως ενδεικτική χρόνιας χρήσης κορτιζόνης (υποκαψικός), είτε μπορεί να σχετίζεται με συστηματικές παθήσεις όπως ο Σακχαρώδης Διαβήτης.
Τα μοναδικά ορατά αγγεία του σώματός μας είναι αυτά του οφθαλμού. Με τη βυθοσκόπηση έχουμε τη δυνατότητα να αναγνωρίσουμε την παθολογία του τοιχώματος των αγγείων και τα αποτελέσματα αυτής. Με γνώμονα αυτό μπορούμε να οδηγηθούμε σε πρώιμη διάγνωση αρτηριακής υπέρτασης ή σε ορθότερη ρύθμισή της.
Αποφράξεις αγγείων, έμβολα, λεπτύνσεις αγγείων, παράπλευρη κυκλοφορία και ενδοαμφιβληστροειδικές αιμορραγίες είναι μερικά από τα σημεία δυσλειτουργίας των αγγείων και χρήζουν πλήρους και λεπτομερούς καρδιολογικής και αγγειολογικής εκτίμησης, προς αποφυγή περισσότερο σοβαρών συστηματικών εκδηλώσεων.
Κάθε ασθενής με Σακχαρώδη Διαβήτη πρέπει να πραγματοποιεί βυθοσκόπηση τουλάχιστον μια φορά το έτος για τον έλεγχο της κατάστασης των αγγείων του. Τα ευρήματα αυτά στα αρχικά στάδια και στις δύο προαναφερθείσες νόσους, δεν είναι δυνατό να γίνουν αντιληπτά από τον ασθενή. Αποτέλεσμα αυτού είναι να μην αναγνωριστούν έγκαιρα, παρά μόνο αν αφορούν στην κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδούς (ωχρά κηλίδα). Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι κακή ρύθμιση του Σακχαρώδους Διαβήτη μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε μη αναστρέψιμη σοβαρή απώλεια όρασης.
Λιγότερο συχνά αλλοιώσεις στο βυθό του ματιού, όπως αιμορραγίες και εξιδρώματα, μπορεί να οδηγήσουν στη διάγνωση διαφόρων αιματολογικών νοσημάτων, όπως π.χ. λευχαιμίες που συνδυάζονται με θρομβοπενίες. Κατά τον έλεγχο του βυθού μπορεί να διαπιστωθούν διαταραχές του οπτικού νεύρου, όπως αποχρωματισμός και κυρίως οίδημα που χρήζει επείγουσας εκτίμησης από νευρολόγο, προς αποκλεισμό αυξημένης ενδοκράνιας πίεσης ή όγκων εγκεφάλου. Σπανιότατα κατά την επισκόπηση του βυθού μπορεί να διαπιστωθούν αλλοιώσεις που σχετίζονται με μεταστατικές βλάβες, κυρίως από καρκίνο μαστού και πνεύμονα, που δύναται να προηγούνται της διαγνώσεως της πρωτοπαθούς εστίας.
Σε αυτό το σημείο αξίζει να επισημάνουμε ότι υπάρχει μια σειρά συστηματικών παθήσεων που τα οφθαλμολογικά συμπτώματα μπορεί να αποτελούν την πρώτη εκδήλωση της νόσου ή των υποτροπών της. Οι πιο συχνές είναι:
- Η σκλήρυνση κατά πλάκας που μπορεί να εκδηλωθεί με διπλωπία (διπλά αντικείμενα) ή μειωμένη οπτική οξύτητα λόγω νευρίτιδος ή διαταραχή αντίληψης των χρωμάτων.
- Ανεύρυσμα εγκεφάλου με πρόκληση επώδυνης οφθαλμοπληγίας (διαταραχή της οφθαλμοκινητικότητας, πτώση βλεφάρου και κατάργηση των κορικών αντανακλαστικών)
Τα περισσότερα αυτοάνοσα νοσήματα παρουσιάζουν ποικίλες εκδηλώσεις από τους οφθαλμούς. Αυτές μπορεί να αφορούν δυσλειτουργία της δακρυϊκής στιβάδας με συμπτώματα και σημεία ξηροφθαλμίας (κυρίως Sjögren και ρευματοειδής αρθρίτιδα). Ανώδυνη ή και επώδυνη ερυθρότητα του οφθαλμού (επισκληρίτιδα, σκληρίτιδα) μπορεί να σχετίζεται με Ρευματοειδή Αρθρίτιδα ή φλεγμονώδεις νόσους του εντέρου (ελκώδης κολίτιδα, νόσος Crohn). Φλεγμονές του οφθαλμού που μπορεί να είναι είτε αμβληχρές, είτε έντονες, οξείες ή χρόνιες, είτε να αφορούν πρόσθιο τμήμα του οφθαλμού (ιριδοκυκλίτιδες), είτε το οπίσθιο (οπίσθιες ραγοειδίτιδες και αγγειίτιδες) συνδέονται στενά με τα προαναφερθέντα νοσήματα.
Αξίζει να αναφερθεί ότι 1/3 των ασθενών με αγκυλοποιητική σπονδυλίτιδα και λιγότερο ποσοστό με σύνδρομο Reiter ή ψωριασική αρθρίτιδα, θα ταλαιπωρηθούν από ιριδοκυκλίτιδες. Ασθενείς με σαρκοείδωση ή νόσο Αδαμαντιάδη-Βehcet, μπορεί να εμφανίσουν φλεγμονές που αφορούν, είτε το πρόσθιο, είτε το οπίσθιο ημιμόριο, με σημαντικές επιπτώσεις στην όρασή τους.
Επομένως ο συχνός οφθαλμολογικός έλεγχος είναι ουσιαστικής σημασίας, τόσο λόγω των παθήσεων αυτών καθαυτών, όσο και λόγω της θεραπείας τους (κορτιζονοθεραπεία) η οποία μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη καταρράκτη ή γλαυκώματος.
