Η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μια χρόνια διαταραχή των ματιών που χαρακτηρίζεται από τη σταδιακή φθορά της ωχράς κηλίδας, μιας μικρής περιοχής στο κέντρο του αμφιβληστροειδούς που βρίσκεται στο πίσω μέρος του ματιού, κοντά στο οπτικό νεύρο. Η ωχρά κηλίδα είναι υπεύθυνη για την κεντρική μας όραση και την αντίληψη των λεπτομερειών της εικόνας που βλέπουμε με τα μάτια μας. Η εκφύλιση της οδηγεί σε σταδιακή ή ταχεία απώλεια της κεντρικής όρασης, όμως δεν προκαλεί ποτέ ολική τύφλωση αφού η περιφερειακή όραση παραμένει ανέπαφη.
Αρχικά, η εκφύλιση της ωχράς κηλίδας επηρεάζει συνήθως μόνο το ένα μάτι. Όμως ο κίνδυνος να επηρεάσει και τα δύο μάτια αυξάνεται κατά 10% ένα χρόνο μετά την αρχική διάγνωσή και σε 45% πέντε χρόνια μετά την αρχική διάγνωση.
Είναι πιο συχνή σε άτομα άνω των 50 ετών και αποτελεί την κύρια αιτία μερικής απώλειας όρασης στους ηλικιωμένους.
Δύο είναι οι βασικές μορφές εκφύλισης της ωχράς κηλίδας:
-Η ξηρή μορφή είναι η πιο διαδεδομένη μορφή, καθώς αφορά περίπου το 80%-90% των περιπτώσεων, όμως είναι λιγότερο επικίνδυνη και με πιο αργή εξέλιξη. Οδηγεί σε συρρίκνωση του αμφιβληστροειδούς που συνοδεύεται από συσσώρευση έγχρωμων πρωτεϊνών στο εσωτερικό. Η περιφερική όραση δεν επηρεάζεται από αυτή την νόσο και έτσι δεν υπάρχει ποτέ απώλεια όλου του οπτικού πεδίου. Το βασικό της σύμπτωμα είναι το «σκότωμα» ( μόνιμο μαύρο τμήμα) στην κεντρική όραση. Συχνά τα πρώτα σημάδια περνούν απαρατήρητα, ειδικά αν το ένα μάτι είναι σε καλή κατάσταση. Δεν θεραπεύεται, όμως υπάρχουν ορισμένα οπτικά βοηθήματα που βοηθούν τους ασθενείς να διαχειριστούν καλύτερα την καθημερινότητά τους.
-Η υγρή μορφή είναι λιγότερο συχνή και είναι υπεύθυνη για το 90% των περιπτώσεων σοβαρής απώλειας στην όραση. Προκαλείται από μη φυσιολογικά αιμοφόρα αγγεία που διαρρέουν υγρό ή αίμα στην ωχρά κηλίδα. Η μακροχρόνια παρουσία αιμορραγίας και οιδήματος οδηγεί στην απώλεια της κεντρικής όρασης. Τα πρώτα συμπτώματα που παρουσιάζονται στον ασθενή είναι οι παραμορφώσεις της εικόνας και η θολή όραση. Η εξέλιξη της υγρής μορφής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι πολύ γρήγορη και είναι πολύ σημαντικό να γίνει έγκαιρη διάγνωση ώστε να ξεκινήσει άμεσα η θεραπεία.
Αίτια
Τα αίτια της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας παραμένουν σε μεγάλο βαθμό άγνωστα. Οι έρευνες έχουν δείξει ότι πρόκειται για μια πολυπαραγοντική πάθηση, με σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου :
- την ηλικία του ασθενούς
- την κληρονομικότητα
- τις συνήθειες του τρόπου ζωής
- το κάπνισμα
- τις υπεριώδεις ακτίνες του ήλιου
- την υπέρταση και την υπερχοληστερολαιμία
- την ανθυγιεινή διατροφή
- την παχυσαρκία
- την καρδιαγγειακή νόσο
- την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της εκφύλισης της ωχράς κηλίδας διαφέρουν από άτομο σε άτομο, συνήθως όμως τα βασικότερα που εκδηλώνονται είναι:
- παραμορφώσεις στην όραση (για παράδειγμα, εμφάνιση κυματιστών ή παραμορφωμένων γραμμών στο κέντρο του οπτικού πεδίου )
- μειωμένη κεντρική όραση στο ένα ή και στα δύο μάτια
- θολή όραση
- δυσκολία στο διάβασμα, ακόμη και με τα γυαλιά κοντινής όρασης
- τα χρώματα παραμένουν ορατά, αλλά οι λεπτομέρειες είναι θολές
- μείωση ευαισθησίας αντίθεσης και μείωση οπτικής οξύτητας
- μειωμένη ένταση στην φωτεινότητα των χρωμάτων
- θολή περιοχή ή τυφλό σημείο στο οπτικό πεδίο
- τα συμπτώματα της εκφύλισης ωχράς κηλίδας υγρής μορφής εμφανίζονται συνήθως ξαφνικά και επιδεινώνονται γρήγορα
- σε προχωρημένα στάδια της πάθησης η αρχική θόλωση της όρασης δίνει την θέση της σε ένα μόνιμο μαύρο τμήμα στο οπτικό πεδίο
Διάγνωση
Εάν δεν βλέπετε καθαρά, εάν τη στιγμή που διαβάζετε βλέπετε τις λέξεις να έχουν ακανόνιστο και θολό σχήμα ή εάν αντιλαμβάνεστε μια μαύρη περιοχή στο κέντρο του οπτικού σας πεδίου, τότε είναι αναγκαίο να επισκεφτείτε άμεσα τον οφθαλμίατρο.
Για να επιβεβαιώσει τη διάγνωση, ο οφθαλμίατρος θα μελετήσει το ιατρικό και οικογενειακό ιστορικό σας και θα προχωρήσει σε πλήρη οφθαλμολογική εξέταση. Στη συνέχεια μπορεί να προχωρήσει και σε άλλες εξετάσεις όπως μέτρηση της οπτικής οξύτητας, βυθοσκόπηση, αγγειογραφία φλουορεσκείνης, τομογραφία οπτικής συνοχής με ψηφιακή αγγειογραφία.
Κατά τη διάρκεια της οφθαλμολογικής εξέτασης ο οφθαλμίατρος μπορεί να σας κάνει το Amler Test. Πρόκειται για ένα τετράγωνο πλέγμα με μαύρες κάθετες και οριζόντιες γραμμές και μια μαύρη κουκίδα στο κέντρο. Εάν πάσχετε από εκφύλιση της ωχράς κηλίδας τότε θα δείτε κάποιες από τις γραμμές παραμορφωμένες, διακεκομμένες, θολές ή να λυγίζουν και κάποια από τα τετράγωνα θα σας φαίνονται μεγαλύτερα από τα υπόλοιπα.
Θεραπεία
Με την σωστή παρακολούθηση και θεραπεία, είναι εφικτό να έχετε ελάχιστη ή και καθόλου απώλεια όρασης ανάλογα βέβαια πάντα με τον τύπο της εκφύλισης.
Για την αντιμετώπιση της ξηρής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας δεν υπάρχει αποτελεσματική θεραπεία. Η αντιμετώπισή της είναι συντηρητική και επικεντρώνεται:
- στην υγιεινή και ισορροπημένη διατροφή, με τροφές πλούσιες σε αντιοξειδωτικά όπως φρέσκα φρούτα και πράσινα λαχανικά
- στην κατανάλωση λιπαρών ψαριών όπως ο σολωμός, που είναι πλούσιος σε ωμέγα-3 λιπαρά οξέα
- στα συμπληρώματα διατροφής που επιβραδύνουν την εξέλιξη της πάθησης ( βιταμίνες C και E, οξείδιο του ψευδαργύρου, οξείδιο του χαλκού, ζεαξανθίνη, λουτείνη )
- ση ρύθμιση της αρτηριακής πίεσης
- στην καθημερινή φυσική άσκηση
- στην μείωση του βάρους
- στην ελάττωση ή διακοπή του καπνίσματος
- στην αποφυγή της υπέρυθρης ακτινοβολίας με την χρήση γυαλιών ηλίου
- στον έλεγχο άλλων υποκείμενων παθήσεων
Οι βασικότερες θεραπευτικές επιλογές για την θεραπείας της υγρής εκφύλισης της ωχράς κηλίδας είναι:
-Οι ενδοϋαλοειδικές ενέσεις/ εγχύσεις, οι οποίες γίνονται απευθείας στο εσωτερικό του ματιού και περιέχουν αντι-αγγειογενετικά φάρμακα (αντί-VEGF φάρμακα ) τα οποία βοηθούν στη διακοπή της ανάπτυξης νέων αιμοφόρων αγγείων. Στόχος είναι η μείωση του οιδήματος και η βελτίωση της όρασης.Τα κυριότερα φάρμακα που χρησιμοποιούνται είναι το Lucentis ( Ranibijumab ), το Avastin ( Bevacijumab ) και το Eylea ( Aflibercept ). Για μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, τα φάρμακα αυτά θα πρέπει να χορηγούνται στα πρώτα στάδια της νόσου. Μετά από κάθε ένεση είναι απαραίτητη η τακτική παρακολούθηση από το γιατρό λόγω του κινδύνου επιπλοκών ( λοίμωξη, φλεγμονή ή αποκόλληση του αμφιβληστροειδούς )
-Η φωτοπηξία με ειδικό laser υψηλής έντασης που εγκλωβίζει τα ανώμαλα αιμοφόρα αγγεία κάτω από την ωχρά κηλίδα, σταματά την αιμορραγία των αγγείων και ελαχιστοποιεί το ενδεχόμενο μελλοντικών βλαβών
–Η φωτοδυναμική θεραπεία (Photodynamic therapy) , με την χορήγηση μιας φωτοευαίσθητης ουσίας, της Verteporfin ( Visudyne CIBAVision ), η οποία βελτιώνει την όραση και μειώνει το ποσοστό απώλειάς της
Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας μπορεί να μειώσει ή και να εξαλείψει την κεντρική όραση η οποία είναι απαραίτητη για την ανάγνωση ή την αναγνώριση προσώπων. Τα βοηθήματα χαμηλής όρασης βοηθούν τους ασθενείς να προσαρμοστούν ευκολότερα στα νέα δεδομένα της όρασής τους
