Τραγικά περιστατικά ιατρικών λαθών, αμέλειας ή αδιαφορίας υγειονομικών λειτουργών, έρχονται στο φως, τις δύο τελευταίες εβδομάδες, και συγκλονίζουν την κοινή λόγω της τραγικής κατάληξής τους. Το αίσθημα ασφάλειας που επιθυμεί να έχει ο ασθενής εμπιστευόμενος την υγεία του και τη ζωή του στο γιατρό του αποτελεί ένα εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα.
Από τη Ρούλα Σκουρογιάννη
Ο άδικος χαμός του 49χρονου στην Πάτρα, ο οποίος δεν έγινε δεκτός στο νοσοκομείο «Άγιος Ανδρέας» (αν και με συμπτώματα καρδιακού επεισοδίου), με τη δικαιολογία ότι «το νοσοκομείο δεν εφημερεύει» και εξέπνευσε λίγα μέτρα μετά την έξοδο, αλλά και το τραγικό περιστατικό της εγκύου από τη Θεσσαλονίκη που καταγγέλλει για εγκληματική συμπεριφορά γιατρούς δύο νοσοκομείων, καθώς η ετοιμόγεννη γυναίκα μετέβη στο «Ιπποκράτειο» αλλά την έδιωξαν επειδή έληγε η εφημερία του νοσοκομείου και όταν μεταφέρθηκε στο «Παπαγεωργίου» που εφημέρευε δεν την υπέβαλλαν σε επείγουσα καισαρική τομή, με αποτέλεσμα να υποστεί επιπλοκές και να χαθεί η ζωή του νεογέννητου παιδιού της, συγκλονίζουν κάθε πολίτη που σκέφτεται ότι στη θέση των άτυχων συνανθρώπων του θα μπορούσε να βρίσκεται ο ίδιος ή οι οικείοι του.
Φως στις εκατοντάδες των ιατρικών λαθών, ανά τον κόσμο, επιχειρεί να ρίξει το βιβλίο* «ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΚΙΕΣ ΤΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΣΚΕΨΕΩΝ» -παρεκκλίσεις, νοοτροπίες, μηχανορραφίες και εκπαίδευση – του οποίου συγγραφέας είναι ο Αλέξανδρος Χατζηπαύλου, καθηγητής της Ορθοπαιδικής Χειρουργικής και Αποκατάστασης του Πανεπιστημίου του Texas Galveston) και ομότιμος καθηγητής της Ορθοπαιδικής και Τραυματολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης (Ηράκλειο).
Η πρόσφατη επικαιρότητα αλλά και η διαχρονική ανησυχία κάθε ασθενή για την πιθανότητα να αποτελέσει και ο ίδιος ένα ακόμα ιατρικό λάθος ήταν η αφορμή για μία συζήτηση με τον συγγραφέα, το Δρ. Αλέξανδρο Χατζηπαύλου, ο οποίος μιλώντας στο DailyPharmaNews, με ειλικρίνεια που ξαφνιάζει και ως απόλυτος υπέρμαχος της ορθής άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος- λειτουργήματος, δεν διστάζει να στηλιτεύσει ανορθόδοξες ιατρικές πρακτικές. Κάτω από το μικροσκόπιο της πραγματικότητας, της οποίας είναι πιστός συνήγορος, «αποκαλύπτονται», όπως ο ίδιος επισημαίνει, όχι μόνο ατασθαλίες στην παροχή ιατρικής φροντίδας, αλλά και ατέλειες στις επιστημονικές γνώσεις της ιατρικής. Γιατί να υπάρχουν; Μπορούν να βελτιωθούν; Πώς όμως; Αρκεί να διαβάσουμε όσα μας αναφέρει.
Ιατρικά σφάλματα και ιατρικές παρεκκλίσεις
«Όλοι υπερηφανευόμαστε για τα επιστημονικά επιτεύγματα και θαυμάζουμε τις ιατρικές γνώσεις που καλπάζουν. Παραμένει, όμως, ένα σημαντικό ερώτημα: είναι όλες οι γνώσεις πραγματικές και μπορούν να εφαρμόζονται χωρίς παρεκκλίσεις;
Θεωρώ ιατρική παρέκκλιση την απομάκρυνση ορθολογικής ιατρικής πράξης για παροχή υγείας με τεκμηριωμένες, σύγχρονες γνώσεις και ηθικές αρχές. Στην ιατρική παρέκκλιση, επίσης, περιλαμβάνονται η καμπύλη μάθησης, η αμέλεια, τα υποβόσκοντα λάθη, η απουσία ιατρικής ηθικής, οι θεραπείες που βασίζονται σε ιατρικές μελέτες που μετέπειτα αποδεικνύονται αναξιόπιστες, ακόμη και επικίνδυνες, και η αναποτελεσματική ή η επικίνδυνη ιατρική αποδοτικότητα. Δυστυχώς, πολλοί θεωρούν, ότι ο λόγος που γίνονται ιατρικά σφάλματα είναι συχνά άγνωστος και συνήθως μη- κατανοητός.
Η διακύβευση σωματικής ή και ψυχικής υγείας λόγω επιπλοκών ή παρενεργειών από εκτροπή καλής, προσχεδιασμένης και άμεσης ιατρικής παροχής θεωρείται ιατρικό λάθος. Τα ιατρικά σφάλματα δε γίνονται μόνο από ανίκανους και ασυνείδητους γιατρούς, αλλά ακόμη και από πολύ καλούς γιατρούς, που παρεκκλίνουν από τις γνωστικές διαδικασίες της λογικής.
Με τις γνώσεις της ανάλυσης των ανθρωπίνων πράξεων από τη γνωστική ψυχολογία τα περισσότερα λάθη στην εποχή μας δεν είναι πλέον άγνωστα. Είναι κατανοητά και μπορούν να αποτραπούν.
Γνωστική ψυχολογία είναι η επιστήμη που εξετάζει το πώς οι άνθρωποι συλλογούνται, διαμορφώνουν κρίση και παίρνουν αποφάσεις. Ερευνητές του εγκεφάλου ποσοτικοποιούν τις εκφάνσεις της λογικής διαδικασίας. Οι παγίδες, λοιπόν, του συλλογισμού εύκολα, πλέον στην εποχή μας, αναλύονται και τεκμηριώνονται. Στον Καναδά, τις ΗΠΑ και την Ελλάδα, όπου επί πολλά χρόνια εδίδαξα, σε 5 Ιατρικές Σχολές (και σε 2 μη- Ιατρικές Σχολές, στο Texas College of Chiropractic και στο Montreal στο Concordia University – Electrical Engineering), και εξάσκησα την ιατρική· αντιλήφθηκα, ότι η ανάλυση των ιατρικών σφαλμάτων κάτω από την ανάλυση του μικροσκοπίου της γνωστικής ψυχολογίας, διδάσκεται στους φοιτητές και στους ειδικευόμενους γιατρούς.
Στην Ελλάδα, δυστυχώς, είναι ακόμη άγνωστη η ύπαρξή της. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι είναι επιτακτική ανάγκη, να διδάσκονται οι φοιτητές, οι ειδικευόμενοι, οι μεταπτυχιακοί και οι κλινικοί γιατροί, τον τρόπο που αναλύεται η αλυσίδα των διαδικασιών του συλλογισμού μας, ώστε να ελαχιστοποιούνται τα ιατρικά σφάλματα. Οι γνώσεις από μόνες τους δεν επαρκούν».
Το ιατρικό λάθος μπορεί να μην οφείλεται μόνο σε «ιατρική αστοχία»
«Επειδή στη σύγχρονη ιατρική υπάρχουν αρκετοί άλλοι παράγοντες καθοριστικής υποστήριξης των παρόχων ιατρικής φροντίδας, πολλά σφάλματα δεν προέρχονται μόνο από τους ιατρούς, αλλά και από αστοχία καθαυτής της υποστήριξης. Η έλλειψη υποστήριξης μπορεί να είναι ο κύριος και πρωταρχικός λόγος των ιατρικών σφαλμάτων και περιλαμβάνει τη διοίκηση του νοσοκομείου, τους συντηρητές μηχανημάτων, τους νοσηλευτές, τους εκπαιδευόμενους κλπ. Στην Ελλάδα, επιπλέον, και το υπουργείο Υγείας, το οποίο διοικεί τα Νοσοκομεία μέσω ενός «ομφάλιου λώρου», είναι κατά κάποιον τρόπο υπεύθυνο».
Γιατί η ιατρική αποδοτικότητα δεν είναι σταθερή
«Έρευνες έχουν δείξει, ότι υπάρχει ‘κόπωση λήψης αποφάσεων’ σε δικαστές και γιατρούς. Για παράδειγμα, οι πιθανότητες ενός δικαστού για προσωρινή αποφυλάκιση ενός φυλακισμένου, είναι πολύ μεγαλύτερες τις πρώτες πρωινές ώρες και ελαχιστοποιούνται όσο το δικαστήριο συνεχίζει, ενώ πριν το μεσημεριανό διάλειμμα η πιθανότητα είναι σχεδόν μηδενική. Οι γιατροί δεν είναι απρόσβλητοι. Η συνταγογράφηση μη απαραίτητων αντιβιοτικών για τον ίδιο τον άρρωστο είναι κατά ¼ μικρότερη το απόγευμα μετά τις 4μμ. Τα χειρουργεία το πρωί έχουν λιγότερες πιθανότητες επιπλοκών από τα χειρουργεία στο τέλος της ημέρας. Τούτο συμβαίνει, γιατί η απόδοση ενός έργου προσδιορίζεται από την αφύπνιση της γνωστικής διέγερσης και εκτέλεσής του».
Η απάτη στην ιατρική είναι πιο επικίνδυνη απ’ ό,τι σε άλλα επαγγέλματα
«Η ιατρική έχει και αυτή την αχίλλειο πτέρνα της, που είναι η απάτη και η εξαπάτηση στην παροχή υγείας και οι δημοσιεύσεις ψευδών ιατρικών ερευνών. Τέτοιες αναληθείς έρευνες και περιττές μελέτες, δυστυχώς, δημοσιεύονται κάτω από την πίεση ακαδημαϊκών απαιτήσεων. Απόκρυψη δεδομένων από ιατρικές έρευνες γίνεται υπό την πίεση των ιατρικών βιομηχανιών παραγωγής ιατρικού εξοπλισμού και φαρμάκων με αντάλλαγμα πλούσια δώρα και σεβαστά χρηματικά ποσά. Εξαπατήσεις του ασθενούς για διενέργεια περιττών ιατρικών πράξεων, που δεν έχουν καμία ευεργετική χρησιμότητα, είτε από αισχροκερδή ασυνειδησία είτε από πλήρη έλλειψη γνώσεων, δεν είναι κάτι ασύνηθες. Επίσης, δεν είναι σπάνια η χορήγηση περιττών φαρμάκων, ψευδών παραπομπών θεραπειών, χρήση υλικών και εμφυτευμάτων σε χειρουργικές επεμβάσεις που δε χρειάζονται. Γεγονότα που, δυστυχώς, διαπίστωσα επανειλημμένα ότι συμβαίνουν και ιδίως όπου δεν υπάρχει ιατρικός έλεγχος.
Δυστυχώς, οι απάτες στην ιατρική δεν μπορούν να αποφευχθούν, διότι οι γιατροί δεν είναι υπεράνθρωποι. Θα μπορούσαν όμως να ελαχιστοποιηθούν, αν οι βασικές αρχές ηθικής και συμπεριφοράς διδάσκονταν οργανωμένα στους φοιτητές ιατρικής και τους ειδικευόμενους ιατρούς».
Τα λάθη είναι ανθρώπινα αλλά στην ιατρική μέχρι ποιο βαθμό είναι ανθρώπινα;
«Πόσα και τι είδους λάθη πρέπει να κάνει ένας γιατρός για να χαρακτηριστεί ως κακός; Με ποιον αριθμητικό παράγοντα (δεν τον ξέρουμε ακόμη) πρέπει να συσχετιστεί η ανικανότητα, η αμέλεια και η έλλειψη ηθικής για να χαρακτηριστεί ένας γιατρός ως κακός γιατρός ερωτάται ο Atul Gawande στο περιοδικό Surgery 1999.
Η περιπλοκότητα των ιατρικών γνώσεων, η αμφίβολη κλινική πρόβλεψη, η πίεση χρόνου, η ανάγκη ταχείας διαγνωστικής απόφασης σε συνδυασμό με τις περιορισμένες και αβέβαιες γνώσεις, συμβάλλουν στο να θεωρούνται τα λάθη αναπόφευκτα.
Δυστυχώς, λοιπόν, τα λάθη δεν μπορούμε να τα εξαλείψουμε, μπορούμε όμως με τις κατάλληλες στρατηγικές αυτά τα λάθη να περιοριστούν στο ελάχιστο. Υπάρχει, επομένως, φως πίσω από τις σκιές!», τονίζει ο καθηγητής Αλέξανδρος Χατζηπαύλου, αφήνοντας μία προοπτική αισιοδοξίας και μία ακτίδα φωτός στο σκοτεινό πεδίο των ιατρικών λαθών που συχνά έχουν μοιραία κατάληξη._
*Το βιβλίο «ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΙΣ ΣΚΙΕΣ ΤΩΝ ΙΑΤΡΙΚΩΝ ΣΚΕΨΕΩΝ» -παρεκκλίσεις, νοοτροπίες, μηχανορραφίες και εκπαίδευση- του καθηγητή Αλέξανδρου Χατζηπαύλου κυκλοφορεί από τις Ιατρικές Εκδόσεις Π.Χ Πασχαλίδης, Broken Ηill Publisher Ltd, Φεβρουάριος 2022.
