Γράφει ο Δημήτριος Ζ. Παναγιώτου, Χειρουργός Οφθαλμίατρος MD, FEBO
Ο καταρράκτης είναι η θόλωση του φακού του οφθαλμού που έχει ως συνέπεια τη θόλωση της όρασης. Είναι η κύρια αιτία έκπτωσης της όρασης σε ανθρώπους ηλικίας άνω των 60 ετών, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι αποκλείεται η εμφάνισή του σε νεότερες ηλικίες.
-Πώς προκαλείται ο καταρράκτης;
Ο καταρράκτης είναι το αποτέλεσμα της εκφύλισης του φακού, δηλαδή της γήρανσής του, και συμβαίνει λόγω της συσσώρευσης νεκρών κυττάρων εντός ενός υμένα που περιβάλλει το φακό και λέγεται περιφάκιο. Εκτός όμως από τη συχνότατη αυτή αιτία, καταρράκτης μπορεί να προκληθεί από έναν τραυματισμό ή από μια φλεγμονή του οφθαλμού, από χρόνια λήψη κορτιζόνης, από έκθεση σε υπέρυθρη ακτινοβολία καθώς και στα πλαίσια μιας συστηματικής νόσου, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η ατοπική δερματίτιδα, η μυοτονική δυστροφία και η νευροϊνωμάτωση τύπου 2. Μια ιδιαίτερη κατηγορία είναι αυτή του συγγενούς καταρράκτη, ο οποίος υπάρχει κατά τη γέννηση.
-Ποια είναι τα βασικά συμπτώματα του καταρράκτη;
- Θολή όραση (μακρινή ή/και κοντινή)
- Ξεθώριασμα των χρωμάτων (εξασθένιση της χρωματικής αντίληψης)
- Δυσκολία στη νυκτερινή όραση
- Χαρακτηριστικά στεφάνια (άλως) γύρω από τα φώτα
-Μπορεί να προληφθεί ο καταρράκτης;
Η διακοπή του καπνίσματος, ο περιορισμός της έκθεσης των ματιών στην υπεριώδη ακτινοβολία του ηλίου (με χρήση κατάλληλων γυαλιών ηλίου), η καλή ρύθμιση του σακχάρου στους διαβητικούς ασθενείς, μια καλή και ισορροπημένη διατροφή καθώς και η μείωση του δείκτη μάζας σώματος στους παχύσαρκους μπορούν να καθυστερήσουν σημαντικά την εμφάνιση του καταρράκτη.
-Πώς θεραπεύεται ο καταρράκτης;
Η θεραπεία του καταρράκτη είναι αποκλειστικά χειρουργική. Κατά τη διάρκεια της επέμβασης, αφαιρείται ο φυσικός φακός του ματιού και διατηρείται μόνο το περιφάκιο, η μεμβράνη δηλαδή που περιβάλλει το φακό. Εντός του περιφακίου τοποθετείται ένας τεχνητός ενδοφακός, η ισχύς του οποίου είναι κατάλληλα υπολογισμένη ώστε ο ασθενής να βλέπει καλά χωρίς γυαλιά μακριά ή κοντά ή και τα δύο. Την παλαιότερη χειρουργική τεχνική της εξωπεριφακικής αφαίρεσης του καταρράκτη έχει σχεδόν πλήρως αντικαταστήσει η τεχνική της φακοθρυψίας με τη βοήθεια υπερήχων. Ορισμένα στάδια της επέμβασης καταρράκτη μπορούν να γίνουν και με τη βοήθεια laser, του femtosecond laser, αλλά το υψηλό κόστος της χρήσης του δεν επιτρέπει την ευρεία διάδοσή του.
-Ποιοι τύποι ενδοφακών υπάρχουν και ποιος είναι ο κατάλληλος για κάθε ασθενή;
Οι βασικοί τύποι ενδοφακών είναι:
- Μονοεστιακός ενδοφακός: Εστίαση σε ένα σημείο για καλή μακρινή όραση
- Μονοεστιακός τορικός ενδοφακός: Μονοεστιακός ενδοφακός που συνδυάζει και τη διόρθωση του κερατοειδικού αστιγματισμού
- Πολυεστιακός ενδοφακός: Εστίαση σε τρία σημεία για καλή μακρινή, κοντινή και ενδιάμεση όραση.
- Πολυεστιακός τορικός ενδοφακός: Πολυεστιακός ενδοφακός που συνδυάζει και τη διόρθωση του κερατοειδικού αστιγματισμού
Η επιλογή του κατάλληλου ενδοφακού για κάθε ασθενή γίνεται κατόπιν ενδελεχούς εξέτασης και συζήτησης με το χειρουργό οφθαλμίατρο.
-Πότε πρέπει να χειρουργηθεί ο καταρράκτης;
Ο καταρράκτης χειρουργείται όταν η όραση του ματιού περιορίζει τις καθημερινές ασχολίες του ασθενούς. Υπό αυτή την έννοια, η απόφαση για το χειρουργείο είναι υποκειμενική και διαφορετική για κάθε ασθενή. Ως γενικό κανόνα, όμως, πρέπει να αναφέρουμε ότι από τη στιγμή της διάγνωσης ενός προχωρημένου καταρράκτη δεν πρέπει να αναβάλλεται επί μακρόν το χειρουργείο, γιατί η περαιτέρω επιδείνωσή του δυσχεραίνει την επέμβαση, αυξάνοντας τις πιθανότητες επιπλοκών. Πολύ σημαντικός κρίνεται ο ενδελεχής προεγχειρητικός έλεγχος για τη διερεύνηση άλλων παθήσεων που ενδέχεται να συνυπάρχουν και να επηρεάζουν σημαντικά την όραση (ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς, γλαύκωμα, διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια κλπ). Σε αυτή την περίπτωση ο ρόλος του καταρράκτη στον περιορισμό της όρασης πρέπει να υπολογίζεται προσεκτικά, ώστε να εκτιμάται το όφελος της επέμβασης και να αποφεύγεται μια περιττή επέμβαση.
-Πόσο παραμένει ο ασθενής στην κλινική;
Ο ασθενής μένει στην κλινική για λίγες ώρες, σε ειδικό τμήμα ημερήσιας νοσηλείας.
-Πόσο διαρκεί η ανάρρωση μετά την επέμβαση;
Ο ασθενής επιστρέφει στις καθημερινές του ασχολίες από την επόμενη κιόλας ημέρα. Δίνονται αναλυτικές μετεγχειρητικές οδηγίες, οι οποίες συνίστανται στην προστασία του ματιού από πιθανή μόλυνση και από την έκθεση στον ήλιο. Σταγόνες ενσταλάσσονται επί περίπου ένα μήνα μετά την επέμβαση. Από την πρώτη μέρα είναι αισθητή η βελτίωση της όρασης, η οποία είναι συνήθως εντυπωσιακή τις επόμενες ημέρες. Συνταγή γυαλιών, εφόσον χρειάζονται, μπορεί να δοθεί μετά από ένα μήνα.
-Ποιες είναι οι πιθανές διεγχειρητικές και μετεγχειρητικές επιπλοκές;
Όπως όλες οι χειρουργικές επεμβάσεις, έτσι και η επέμβαση του καταρράκτη έχει μια μικρή πιθανότητα επιπλοκών. Η χρήση των τελευταίας τεχνολογίας μηχανημάτων φακοθρυψίας και η εμπειρία του χειρουργού περιορίζουν σημαντικά αυτή την πιθανότητα.
- Διεγχειρητικές επιπλοκές: Ρήξη του οπισθίου περιφακίου, διαφυγή τμημάτων του φακού στο υαλοειδές, οπίσθια μετατόπιση του ενδοφακού
- Μετεγχειρητικές επιπλοκές: Ξηροφθαλμία, κόκκινο μάτι, αύξηση της ενδοφθάλμιας πίεσης, ενδοφθαλμίτιδα (εσωτερική φλεγμονή του ματιού), κυστεοειδές οίδημα της ωχράς, αποκόλληση αμφιβληστροειδούς
Από τις παραπάνω επιπλοκές λίγες είναι σοβαρές και έχουν μικρή συχνότητα εμφάνισης. Αντιμετωπίζονται δε καταλλήλως στην πλειονότητά τους από έναν έμπειρο χειρουργό.
-Μπορεί να επανεμφανιστεί ο καταρράκτης;
Αρκετό καιρό μετά την επέμβαση του καταρράκτη μπορεί να θολώσει το οπίσθιο περιφάκιο, ο υμένας δηλαδή που υποδέχεται τον τεχνητό ενδοφακό. Αυτό καλείται δευτερογενής καταρράκτης και θεραπεύεται εύκολα με ένα laser, το οποίο γίνεται σε εξεταστική αίθουσα και όχι σε χειρουργείο (YAG-laser καψουλοτομή).
-Μπορεί να γίνει η επέμβαση του καταρράκτη την ίδια μέρα και στα δύο μάτια;
Τα τελευταία χρόνια, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις και συνθήκες, μπορούν να χειρουργηθούν και τα δύο μάτια την ίδια ημέρα. Για λόγους όμως απόλυτης ασφάλειας των ασθενών και καθ’ υπερβολή τήρησης των μέτρων προστασίας, ο Οφθαλμίατρος του ιατρείου μας ουδέποτε συνιστά και εφαρμόζει την ταυτόχρονη επέμβαση. https://panagiotoudim.gr/
