Γράφει ο Σπυρίδων Παπαϊωάννου, Επεμβατικός Καρδιολόγος, Διδάκτωρ Α.Π.Θ., Διευθυντής Β΄Καρδιολογικής Κλινικής Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών, https://papaioannoucardio.gr/
Η νόσος COVID-19, πρωτοεμφανίστηκε πριν από σχεδόν τρία έτη και αποτελεί έκτοτε μια από τις συχνότερες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Σε λίγους μήνες μετατράπηκε σε πανδημία , αριθμώντας έως τώρα τουλάχιστον 455.000.000 περιστατικά και περισσότερους από 6.000.000 θανάτους.
Η νόσος COVID-19, προκαλείται από τον ιό SARS-COV-2, έναν RNA-ιό, ο οποίος ανήκει στην οικογένεια των κορονοϊών. Αρχικά, επικράτησε η αντίληψη ότι πρόκειται για μία νόσο η οποία προσβάλλει κατά κύριο λόγο το αναπνευστικό σύστημα, με την κλινική της εμφάνιση να είναι από ασυμπτωματική έως και δυνατή να προκαλέσει λοίμωξη του κατώτερου αναπνευστικού συστήματος και σύνδρομο οξείας αναπνευστικής δυσχέρειας. Με το πέρας του χρόνου ωστόσο και τις μαζικές μελέτες που ακολούθησαν στην προσπάθεια αποσαφήνισης του μηχανισμού δράσης του ιού, αποδείχθηκε ότι πρόκειται για μία συστηματική φλεγμονώδη νόσο του ενδοθηλίου με πολυσυστημική εκδήλωση, με πρωτεύον το αναπνευστικό σύστημα, δευτερευόντως το καρδιαγγειακό και εν συνεχεία το νεφρικό, το γαστρεντερικό και το περιφερικό νευρικό.
Η νόσος COVID-19 αν και συσχετίζεται συνήθως με λοίμωξη του αναπνευστικού συστήματος, μπορεί, ωστόσο, να καταστεί παθογόνος και για την καρδιά όχι μόνο σε ασθενείς πάσχοντες ή με υποκείμενη γνωστή καρδιοπάθεια, αλλά για όλο τον πληθυσμό ανεξαρτήτου ηλικίας. Η νόσος προκαλεί διαταραχή του μηχανισμού πήξεως με αποτέλεσμα να δημιουργούνται έντονοι θρομβογενείς παράγοντες. Αυτοί οι θρόμβοι κυκλοφορούν μέσα στον οργανισμό σαν έμβολα, με πιθανότητα να προκαλέσουν μαζική πνευμονική εμβολή στους πνεύμονες, αλλά και μέσα στον οργανισμό.
Η λοίμωξη με COVID-19 έχει πολύ μεγάλο φλεγμονώδες φορτίο για τον οργανισμό, προσβάλλοντας δυνητικά εκτός από τους πνεύμονες και το μυοκάρδιο. Πέρα από τους ασθενείς υψηλού κινδύνου, δηλαδή ασθενείς που έχουν καρδιακή ανεπάρκεια, διαγνωσμένη καρδιομυοπάθεια, ασθενείς που έχουν περάσει οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου, ασθενείς με σοβαρές αρρυθμίες και ασθενείς με σοβαρές βαλβιδοπάθειες, οι οποίοι πρέπει να προσέχουν ιδιαιτέρως, δυστυχώς η νόσος προσβάλει και υγιείς ανθρώπους επιφέροντας επιπλοκές στη λειτουργία της καρδιάς.
Υπολογίζουμε ότι οι ασθενείς σε ποσοστό από 12-20% μπορεί να νοσήσουν από τη νόσο μυοκαρδίτιδα. Πρόκειται για μια ισχυρή προσβολή του μυοκαρδίου που μπορεί να προσβάλλει υγιείς ανθρώπους και έχει όμοιες επιπτώσεις με αυτές του εμφράγματος. Δηλαδή, προκαλείται νέκρωση του καρδιακού μυός, προκαλώντας καρδιακή ανεπάρκεια, αλλά και κακοήθεις αρρυθμίες που μπορεί δυνητικά να επιφέρουν και το θάνατο. Τα συμπτώματα στον ασθενή μπορεί να παρομοιάζουν με αυτά του εμφράγματος, χωρίς να υπάρξει απόφραξη των αρτηριών ή τουλάχιστον σοβαρή αθηρωματική βλάβη που να προκαλεί σημαντικού βαθμού στένωση και για το λόγο αυτό πρέπει να αντιμετωπιστούν εγκαίρως, καθώς μπορεί να επιφέρουν μόνιμες βλάβες στην καρδιά.
Σύνδρομο Post Covid
Η θεραπεία και αντιμετώπιση της νόσου COVID-19 αποδείχθηκε ιδιαίτερα απαιτητική για την ιατρική κοινότητα και στις πρώτες φάσεις της πανδημίας περιορίστηκε σε συμπωματική αντιμετώπιση της νόσου. Εντύπωση προκάλεσε ωστόσο, το γεγονός ότι πολλοί ιαθέντες ασθενείς από αυτήν, συνέχιζαν να εμφανίζουν ένα ευρύ φάσμα συμπτωμάτων, ημέρες έως και μήνες με το πέρας της νόσησής τους.
Το Σύνδρομο Post Covid αποτελεί ένα κλινικό σύνδρομο με ευρύ φάσμα εκδηλώσεων χωρίς καθολικά αποδεκτό ορισμό. Επί του παρόντος, είναι περιορισμένη η κατανόηση της παθοφυσιολογίας του και περιορισμένα τα δεδομένα που να τεκμηριώνουν σωστές στρατηγικές διαχείρισης αυτών των ασθενών. Επιδημιολογικά εκτιμάται ότι εμφανίζεται σε ένα ποσοστό 10-30% ασθενών που νόσησαν.
Κατηγοριοποιείται σε Post-acute σύνδρομο, στο οποίο παρατηρείται εμμονή των συμπτωμάτων έως και 3 εβδομάδες μετά τη νόσηση και στο (χρόνιο) Chronic Covid σύνδρομο στην περίπτωση που υπάρχει παραμονή των συμπτωμάτων έως και 12 εβδομάδες μετά την οξεία νόσηση. Ελλείψει ευρέως φάσματος δεδομένων, πιθανολογείται ότι η παθοφυσιολογία της νόσου εκδηλώνεται σε έδαφος χρόνιας φλεγμονής που χαρακτηρίζεται από ενδοθηλιακή δυσλειτουργία και ανοσολογικά μεσολαβούμενων αντιδράσεων, ενώ η μεταβολική απορρύθμιση κατά τη νόσηση και ο παρατεταμένος κλινοστατισμός- σε ασθενείς που έχρησαν νοσηλείας- μπορεί να συμβάλλουν στην εκδήλωση του.
Η βασική συμπτωματολογία του χαρακτηρίζεται από δύσπνοια και χρόνιο παρατεταμένο βήχα, μειωμένη ανοχή στην άσκηση και ευκολία στην κόπωση, αίσθημα παλμών, στηθαγχικού τύπου ενοχλήματα και διαταραχές του ύπνου.
Όσον αφορά στις εκδηλώσεις του στα διάφορα συστήματα, αυτές εντοπίζονται κατά βάση στο αναπνευστικό, το καρδιαγγειακό και το νευρολογικό.
Στην περίπτωση του καρδιαγγειακού συστήματος, περιπτώσεις μυοκαρδίτιδας, απορρύθμισης ή νεοεμφανιζόμενης καρδιακής ανεπάρκειας καθώς και συνδρόμου απρόσφορης αύξησης καρδιακής συχνότητας έχουν καταγραφεί τόσο σε ασθενείς με αλλά και χωρίς καρδιαγγειακό υπόβαθρο. Σε αρκετές περιπτώσεις, η εκδήλωση καρδιαγγειακών επιπλοκών long covid, καθορίζεται τόσο από την βαρύτητα της νόσησης του εκάστοτε ασθενή καθώς και από παράγοντες όπως το φύλο, την ηλικία, τις συνοσηρότητες ακόμα και την προηγούμενη λειτουργική κατάσταση του ασθενή.
Η διαγνωστική και θεραπευτική προσέγγιση εξατομικεύεται αναλόγως της παθήσεως του κάθε ασθενή , ωστόσο σίγουρα χρειάζονται περισσότερα δεδομένα τόσο στην αποσαφήνιση των παθοφυσιολογικών μηχανισμών όσο και στην στρατηγική αντιμετώπισης τους. Σε κάθε περίπτωση απαιτείται πολυπαραμετρική προσέγγιση της νόσου, καθώς εκτός από το μεγάλο εύρος εκφάνσεων της, η κλινική σημασία ποικίλλει ανάλογα με τον ασθενή, τα συμπτώματα και τις συννοσηρότητες του.
