Ο όρος «πολυφαρμακία» χρησιμοποιείται για να περιγράψει την ταυτόχρονη λήψη τουλάχιστον 5 και άνω φαρμάκων για τη θεραπεία μιας νόσου, από τον ίδιο ασθενή. Τα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την αναγνώριση της πολυφαρμακίας σε ένα άτομο περιλαμβάνουν κυρίως τα ακόλουθα:
-λήψη φαρμάκων χωρίς εμφανή ένδειξη και συνήθως, χωρίς συνταγή γιατρού
-χρήση ισοδύναμων φαρμακευτικών σκευασμάτων για τη θεραπεία της ίδιας ασθένειας
-ταυτόχρονη χρήση αλληλεπιδρώντων φαρμάκων
-χρήση ακατάλληλης δόσης
-χρήση άλλων φαρμάκων για τη θεραπεία ανεπιθύμητων ενεργειών
Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι, περισσότερο από το μισό όλων των φαρμάκων συνταγογραφούνται, διανέμονται ή πωλούνται με τρόπο μη ορθό, και ότι το ήμισυ όλων των ασθενών αδυνατούν τα λάβουν σωστά τα ενδεδειγμένα φάρμακα.
Οι στατιστικές δείχνουν ότι οι Έλληνες είναι πρώτοι σε ολόκληρη την Ευρώπη στην αλόγιστη χρήση φαρμάκων. Τα δημοφιλέστερα σε πωλήσεις φάρμακα στην χώρα μας είναι τα αναλγητικά παρακεταμόλης και οι ασπιρίνες και οι συνδυασμοί τους με βιταμίνες ή αποσυμφορητικά, ενώ τη δεύτερη θέση καταλαμβάνουν τα αντικαταθλιπτικά. Η Ελλάδα κατέχει επίσης τη θλιβερή πρωτιά στην Ευρώπη στην κατανάλωση αντιβιοτικών, γεγονός που έχει οδηγήσει σε ένα από τα υψηλότερα ποσοστά ανθεκτικών μικροβίων στα αντιβιοτικά, σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η πολυφαρμακία συνιστά ιδιαίτερο πρόβλημα για τον ηλικιωμένο πληθυσμό αφού αποτελεί το 13% του συνολικού πληθυσμού και καταναλώνει το 30% και πλέον όλων των συνταγογραφούμενων φαρμάκων. Σύμφωνα με έρευνες, κατά μέσο όρο ένας ηλικιωμένος παίρνει περίπου 4-5 φάρμακα ημερησίως με συνταγή από το γιατρό και τουλάχιστον 1-2 φάρμακα από μόνος του. Πολλές από τις ανεπιθύμητες παρενέργειες των φαρμάκων οφείλονται στις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Επομένως, όσα περισσότερα φάρμακα λαμβάνει καθημερινά κάποιος, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα κάποιας ανεπιθύμητης αντίδρασης. Εκτιμάται ότι το 80% των ηλικιωμένων ασθενών παίρνουν φάρμακα μόνοι τους, χωρίς τη συνταγή ή την υπόδειξη του γιατρού, ενώ το 10-20% εξ αυτών εισάγονται στα νοσοκομεία λόγω ανεπιθύμητων παρενεργειών των φαρμάκων.
Η αλόγιστη λήψη των φαρμάκων αποτελεί έναν σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την υγεία των ατόμων της τρίτης ηλικίας. Σύμφωνα με έρευνα του Πανεπιστημίου του Ιλινόις στο Σικάγο ένα σημαντικό ποσοστό ηλικιωμένων λαμβάνει, εν αγνοία του, δυνητικά επικίνδυνους συνδυασμούς φαρμάκων. Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε στοιχεία για τη χρήση φαρμάκων από ένα μεγάλο και αντιπροσωπευτικό δείγμα 2.300 ατόμων ηλικίας 62 έως 85 ετών.
Η έρευνα εντόπισε τουλάχιστον 15 συνδυασμούς φαρμάκων που είναι δυνητικά απειλητικοί για τη ζωή των ασθενών. Διαπιστώθηκε ότι περίπου το 15% των ηλικιωμένων , δηλαδή σχεδόν ένας στους επτά, παίρνουν τακτικά τουλάχιστον έναν από αυτούς τους επικίνδυνους φαρμακευτικούς συνδυασμούς. Οι ερευνητές προειδοποιούν ότι όσο αυξάνεται ο αριθμός των φαρμάκων που λαμβάνουν αλόγιστα οι ηλικιωμένοι ασθενείς, τόσο αυξάνεται και ο κίνδυνος σοβαρών ανεπιθύμητων αντιδράσεων όπως βλάβες στο ήπαρ και τα νεφρά, έκπτωση των γνωστικών λειτουργιών, ακράτεια ούρων, πτώσεις, συχνές νοσηλείες και σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμη και απώλεια ζωής.
12 συμβουλές για την πρόληψη της πολυφαρμακίας
- Εάν είστε πάνω από 65 ετών, είναι πολύ πιθανό να λαμβάνετε, με δική σας πρωτοβουλία, πολλά περισσότερα φάρμακα από αυτά που χρειάζεστε. Το πρόβλημα δεν είναι τα φάρμακα που σας συνταγογραφεί ο γιατρός σας αλλά τα φάρμακα που λαμβάνετε με δική σας πρωτοβουλία, καθώς τα θεωρείτε αθώα.
- Σωστή χρήση των φαρμάκων σημαίνει να λαμβάνετε το σωστό φάρμακο, στην σωστή δόση, στο σωστό χρόνο, με το σωστό τρόπο.
- Να γνωρίζετε την εμπορική και την χημική ονομασία αλλά και τη δόση όλων των φαρμάκων σας.
- Να διαβάζετε πάντα τις ετικέτες και τις οδηγίες χρήσης που προειδοποιούν για τις πιθανές παρενέργειες.
- Να μην σταματάτε ή να μην λαμβάνετε οποιοδήποτε φάρμακο πριν συμβουλευτείτε το γιατρό σας ή τον φαρμακοποιό σας.
- Nα μην παίρνετε μεγαλύτερες δόσεις φαρμάκων από αυτές που σας έχει συστήσει ο γιατρός σας.
- Να έχετε ένα συγκεκριμένο γιατρό που θα ρυθμίζει όλα σας τα φάρμακα.
- Σε κάθε καινούργιο φάρμακο που σας συνταγογραφεί ο γιατρός σας, να ζητάτε να σας ενημερώνει για τις παρενέργειές του.
- Όταν επισκέπτεστε ένα γιατρό, ανεξαρτήτως ειδικότητας, να κρατάτε μαζί σας μια γραπτή λίστα όλων των φαρμάκων, των συμπληρωμάτων και των βιταμινών που λαμβάνετε και να του τη δείχνετε.
- Φροντίστε, εάν είναι εφικτό, να αγοράζετε κάθε μήνα τα φάρμακά σας από τον ίδιο φαρμακείο. Ένας φαρμακοποιός που γνωρίζει ποια φάρμακα λαμβάνετε θα είναι σε θέση να σας ενημερώνει και να απαντά σε κάθε απορία που μπορεί να έχετε για ένα φάρμακο.
- Να θυμάστε ότι η χρόνια υπερκατανάλωση ορισμένων αντιβιοτικών , αναλγητικών και αντιυπερτασικών φαρμάκων μπορεί να βλάψει το ήπαρ σας αλλά και να κάνει τον οργανισμό σας ανθεκτικό στα μικρόβια.
- Και μην ξεχνάτε, όσο περισσότερα φάρμακα παίρνει κανείς χωρίς να χρειάζεται, τόσο αυξάνεται η πιθανότητα ανεπιθύμητων παρενεργειών.
