Γράφει ο Ευάγγελος Δρίμτζιας, Χειρουργός Παιδοφθαλμίατρος MD, PhD, FRCOph
Ο νυσταγμός χαρακτηρίζεται από ακούσιες, επαναλαμβανόμενες, ρυθμικές κινήσεις των ματιών οι οποίες μπορεί να είναι αργές ή γρήγορες, οριζόντιες, κάθετες ή περιστροφικές. Συνήθως εμφανίζονται αμφοτερόπλευρα αν και σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να προσβάλουν μόνο τον ένα οφθαλμό.
Ο νυσταγμός προκαλεί μείωση της όρασης. Ασθενείς με νυσταγμό δυσκολεύονται να δούνε καθαρά. Αυτό οφείλεται στη συνεχή κίνηση των ματιών με αποτέλεσμα η εικόνα που σχηματίζεται στην ωχρά κηλίδα (εκείνο δηλαδή το σημείο του ματιού που ευθύνεται για το καλό επίπεδο όρασης) να μην είναι σταθερή, παραμένει μόνο για λίγο χρόνο σε αυτή καθώς μετακινείται συνεχώς. Αποτέλεσμα είναι η ωχρά να βλέπει στιγμιαία μόνο και κατά συνέπεια η εικόνα που λαμβάνει ο εγκέφαλος με τη σειρά του να είναι θολή.
Υπάρχουν 2 τύποι νυσταγμού: ο συγγενής και ο επίκτητος. Ο συγγενής νυσταγμός υπάρχει από τη γέννηση ή εμφανίζεται κατά τους πρώτους μήνες ζωής. Περίπου 1 στα 1000 παιδιά γεννιούνται με νυσταγμό ή με κάποια κατάσταση που οδηγεί στην εμφάνισή του.
Ο επίκτητος νυσταγμός εμφανίζεται αργότερα στη διάρκεια της ζωής και συνήθως σχετίζεται με νευρολογικές παθήσεις.
Συγγενής νυσταγμός
Ο συγγενής νυσταγμός μπορεί να προκληθεί από βλάβες εντός του οφθαλμού ή βλάβες στην πορεία του οπτικού νεύρου από το μάτι στον εγκέφαλο.
Συνήθεις αιτίες είναι ο παιδικός καταρράκτης (θόλωση του φακού), το παιδικό γλαύκωμα (αύξηση της πίεσης εντός του ματιού), ο αλφισμός (έλλειψη χρωστικής στο δέρμα) ή παθήσεις του αμφιβληστροειδή.
Σε ποσοστό περίπου 50% των περιπτώσεων δεν ανευρίσκεται κάποια αιτία/βλάβη του ματιού ή του εγκεφάλου . Οι περιπτώσεις αυτές είναι γνωστές ως ιδιοπαθής συγγενής νυσταγμός και δεν χρήζουν περαιτέρω διερεύνησης.
Σε αρκετές περιπτώσεις ο συγγενής νυσταγμός βελτιώνεται με την ηλικία.
Επίκτητος νυσταγμός
Εμφανίζεται αργότερα στη ζωή και σχετίζεται συχνότερα με νευρολογικές παθήσεις. Συχνές αιτίες είναι η σκλήρυνση κατά πλάκας, τα εγκεφαλικά, οι όγκοι εγκεφάλου. Επιπλέον, τραύματα κεφαλής ή και φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν επίκτητο νυσταγμό.
Τα χαρακτηριστικά του επίκτητου νυσταγμού (συχνότητα, διεύθυνση, εύρος) μπορεί να είναι όμοια και στα δύο μάτια ή να διαφέρουν μεταξύ τους.
Τι συμπτώματα προκαλεί ο νυσταγμός;
Τα χαρακτηριστικά του νυσταγμού διαφέρουν μεταξύ ασθενών με αποτέλεσμα να διαφέρουν και τα συμπτώματα που προκαλεί αλλά και η επίδρασή του στην καθημερινή ζωή των ατόμων. Το πιο συχνό σύμπτωμα είναι η μείωση της όρασης.
Ασθενείς με νυσταγμό συνήθως:
- Χρειάζονται περισσότερο χρόνο να δούνε και να αντιδράσουν σε καταστάσεις.
- Δυσκολεύονται να εστιάσουν σε αντικείμενα που μόλις έχουν αντιληφθεί.
- Δυσκολεύονται να αντιληφθούν κίνηση ή να εκτιμήσουν αποστάσεις.
- Χρειάζονται περισσότερο χρόνο στην ανάγνωση και γραφή.
- Δυσκολεύονται να δούνε σε συνθήκες έντονου ή χαμηλού φωτός.
- Έχουν μειωμένη περιφερική όραση και αντίληψη του βάθους.
- Σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί να έχουν προβλήματα ισορροπίας κυρίως σε μη γνωστό περιβάλλον.
Ο νυσταγμός μπορεί να επιδεινωθεί σε συνθήκες κόπωσης, έντονης ανησυχίας, άγχους, ασθένειας, αλλαγής φωτισμού ή μετά λήψη φαρμάκων. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα περαιτέρω μείωση της όρασης.
Ασθενείς με επίκτητο νυσταγμό συχνά έχουν την αίσθηση συνεχούς περιστροφής των αντικειμένων γύρω τους. Αυτό δημιουργεί προβλήματα προσανατολισμού και ισορροπίας καθώς αντιλαμβάνονται τον κόσμο να περιστρέφεται συνεχώς.
Αντίθετα, ασθενείς με συγγενή νυσταγμό σχεδόν ποτέ δεν αντιμετωπίζουν παρόμοια προβλήματα ακριβώς λόγω της δυνατότητας του εγκεφάλου να προσαρμόζεται στις κινήσεις των ματιών όταν αυτές εμφανίζονται νωρίς στη ζωή.
Ασθενείς με συγγενή κυρίως νυσταγμό έχουν την τάση να κρατούν αντικείμενα αρκετά κοντά στα μάτια τους. Αυτό οφείλεται στη μείωση της συχνότητας του νυσταγμού κατά την κοντινή εργασία με αποτέλεσμα τη βελτίωση της όρασης.
Σε αρκετές περιπτώσεις, ασθενείς με νυσταγμό υιοθετούν μία στροφή ή κλίση της κεφαλής στην προσπάθειά τους να δούνε καλύτερα. Αυτό οφείλεται σε σχετική βελτίωση ή και εξαφάνιση του νυσταγμού σε κάποια ορισμένη βλεμματική θέση με αποτέλεσμα τη βελτίωση της όρασης στη θέση αυτή (ζώνη ηρεμίας).
Πως αντιμετωπίζεται ο νυσταγμός;
Στόχος της θεραπείας είναι η μείωση του νυσταγμού με σκοπό τη βελτίωση της όρασης. Η επιλογή της κατάλληλης θεραπευτικής μεθόδου θα γίνει από ειδικό παιδοφθαλμίατρο.
- Διόρθωση διαθλαστικών σφαλμάτων με χρήση γυαλιών ή φακών επαφής.
Η έγκαιρη διαθλαστική διόρθωση είναι κρίσιμη για τη σωστή ωρίμανση του οπτικού συστήματος. Βελτίωση της όρασης οδηγεί σε μείωση του νυσταγμού. Αρκετές εργασίες έχουν δείξει καλύτερα αποτελέσματα κατόπιν χρήσης φακών επαφής λόγω κάποιου περιορισμού της κίνησης των ματιών.
- Φίλτρα και φωτοχρωμικά γυαλιά.
Ασθενείς με νυσταγμό εκδηλώνουν δυσανεξία και έντονη ευαισθησία στο φως. Ενσωμάτωση ειδικών φίλτρων στους φακούς οδηγεί σε μείωση της φωτοφοβίας, βελτίωση του νυσταγμού και ενδεχομένως της όρασης.
- Διόρθωση της αμβλυωπίας/τεμπέλικο μάτι.
Η αμβλυωπία μπορεί να είναι αποτέλεσμα του νυσταγμού και η διόρθωσή της θα πρέπει να γίνεται νωρίς στη ζωή. Καθυστέρηση στην αντιμετώπιση οδηγεί σε μη αναστρέψιμη απώλεια της όρασης.
- Πρίσματα.
Ειδικά πρίσματα (διαφανείς μεμβράνες) μπορεί να επικολληθούν στα γυαλιά για να προκαλέσουν σύγκλιση των ματιών σε περιπτώσεις που η όραση παρατηρείται ότι βελτιώνεται κατά την κοντινή εργασία ή σε περιπτώσεις έντονης αντισταθμιστικής θέσης της κεφαλής (στροφής/κλίσης), με σκοπό τη βελτίωσή της.
- Βοηθήματα χαμηλής όρασης.
Με σκοπό τη βελτίωση της ανάγνωσης και της γραφής.
- Φαρμακευτική θεραπεία.
Κεντρικώς δρώντα φάρμακα χρησιμοποιούνται με στόχο τη μείωση του εύρους και της συχνότητας του νυσταγμού με συνέπεια τη βελτίωση της οπτικής οξύτητας.
- Β0T0Χ
Ενδείκνυται σε περιπτώσεις επίκτητου νυσταγμού και σε ασθενείς με συμπτώματα περιστροφικής κίνησης των αντικειμένων γύρω τους.
- Χειρουργική αντιμετώπιση του νυσταγμού.
Χειρουργική επέμβαση επί των εξωφθάλμιων μυών έχει στόχο τη διόρθωση ακραίας στροφής ή κλίσης της κεφαλής με σκοπό να μεταφέρει τη ζώνη ηρεμίας (ζώνη μείωσης του νυσταγμού) στην πρωτεύουσα θέση.
Σε αρκετές περιπτώσεις χειρουργική επέμβαση συστήνεται με σκοπό τη μείωση του συγγενούς νυσταγμού κατόπιν χειρουργικής επέμβασης στους οριζόντιους μύες και των δύο ματιών.
https://www.evdrimtzias.gr/
