Η οστεοαρθρίτιδα, γνωστή και ως εκφυλιστική αρθρίτιδα, είναι μια χρόνια διαταραχή, την οποία χαρακτηρίζει η φθορά του χόνδρου – της φυσικής αντικραδασμικής προστασίας μεταξύ των αρθρώσεων. Ως αποτέλεσμα, η τριβή στα οστά των αρθρώσεων είναι έντονη και προκαλεί πόνο, οίδημα, δυσκαμψία, μειωμένη κινητικότητα και ενδεχομένως σχηματισμό οστεόφυτων.
Η ηλικία και η κληρονομικότητα είναι από τους σημαντικότερους παράγοντες κινδύνου για την οστεοαρθρίτιδα γονάτου. Αυτό δε σημαίνει ότι αποκλείεται να εκδηλωθεί σε άτομα νεαρής ηλικίας -συνήθως εξαιτίας τραυματισμών, φλεγμονής ή υπερβολικού βάρους.
Η διάγνωση της οστεοαρθρίτιδας γονάτου μπορεί να γίνει με φυσική εξέταση από ορθοπεδικό, ο οποίος θα λάβει το ιστορικό σας και θα αξιολογήσει τυχόν συμπτώματα. Βεβαιωθείτε ότι έχετε παρατηρήσει τι κάνει τον πόνο εντονότερο ή ηπιότερο. Αυτό θα βοηθήσει τον ειδικό να προσδιορίσει εάν ο πόνος οφείλεται σε οστεοαρθρίτιδα ή όχι. Καλό είναι να γνωρίζετε αν κάποιο άλλο άτομο στην οικογένεια έχει εκδηλώσει αρθρίτιδα. Στη συνέχεια ο γιατρός σας μπορεί να ζητήσει πρόσθετες απεικονιστικές εξετάσεις, όπως:
- ακτινογραφία, η οποία θα δείξει τυχόν βλάβες στα οστά ή τους χόνδρους καθώς κι ενδεχόμενη ύπαρξη οστεόφυτων.
- μαγνητική τομογραφία (MRI) στην περίπτωση που οι ακτινογραφίες δε δείξουν την ακριβή αιτία πόνου των αρθρώσεων ή υπάρχει ένδειξη φθοράς σε άλλους τύπους ιστού.
Επίσης, μπορεί να ζητηθούν εξετάσεις αίματος προκειμένου να αποκλειστεί το ενδεχόμενο παθήσεων με παρόμοια συμπτωματολογία (πχ ρευματοειδής αρθρίτιδα).
Ποιοι κινδυνεύουν περισσότερο;
Η οστεοαρθρίτιδα είναι ο πιο κοινός τύπος αρθρίτιδας και οι πιθανότητες εμφάνισής της αυξάνονται μετά την ηλικία των 45 ετών. Ειδικότερα το γόνατο είναι ένα από τα πιο συχνά προσβεβλημένα σημεία του σώματος. Σε ότι αφορά το φύλο, οι γυναίκες είναι πιο πιθανό να εκδηλώσουν οστεοαρθρίτιδα απ’ ότι οι άνδρες.
Επιβαρυντικοί παράγοντες
Η πιο κοινή αιτία οστεοαρθρίτιδας του γονάτου είναι η ηλικία. Σχεδόν όλοι, μεγαλώνοντας, θα αναπτύξουν τελικά μια μορφή οστεοαρθρίτιδας καθώς η ικανότητα του χόνδρου να επουλώνεται μειώνεται με την πάροδο του χρόνου.
Στη συνέχεια αναφέρονται οι παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο εμφάνισης αρθρίτιδας σε πιο νεαρή ηλικία:
- Βάρος: Το βάρος αυξάνει την πίεση σε όλες τις αρθρώσεις και ειδικότερα στα γόνατα. Κάθε επιπλέον κιλό βάρους, προσθέτει έως και 4 κιλά στο βάρος που καλούνται να στηρίξουν τα γόνατα.
- Κληρονομικότητα: Είναι πιθανό κάποιος να αναπτύξει οστεοαρθρίτιδα του γονάτου λόγω γενετικών μεταλλάξεων ή κληρονομικών ανωμαλιών που σχετίζονται με το σχήμα των οστών που περιβάλλουν την άρθρωση του γονάτου.
- Φύλο: Οι γυναίκες ηλικίας άνω των 55 ετών έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες από τους άνδρες να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα στα γόνατα.
- Επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί: Συνήθως οφείλονται στις συνθήκες εργασίας του ατόμου. Η καθημερινή επανάληψη κινήσεων όπως γονάτισμα, οκλαδόν ή άρση βάρους που ξεπερνά τα 50 κιλά, καταπονεί και πιέζει την άρθρωση με πιθανό ενδεχόμενο την πρόωρη εκδήλωση οστεοαρθρίτιδας στα γόνατα.
- Επαγγελματικός Αθλητισμός: Οι αθλητές που ασχολούνται με το ποδόσφαιρο, το τένις ή το τρέξιμο μεγάλων αποστάσεων, διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα του γονάτου. Είναι λοιπόν σημαντικό να προφυλάσσουν τα γόνατά τους, ώστε να αποφεύγουν τραυματισμούς. Αντίθετα, η τακτική μέτρια άσκηση ενισχύει τις αρθρώσεις και, σε συνδυασμό με την ενδυνάμωση των μυών γύρω από το γόνατο, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας.
- Άλλες παθήσεις: Άτομα με ρευματοειδή αρθρίτιδα, τον δεύτερο πιο κοινό τύπο αρθρίτιδας, είναι πιο πιθανό να αναπτύξουν οστεοαρθρίτιδα. Υψηλότερο κίνδυνο οστεοαρθρίτιδας διατρέχουν επίσης άτομα με μεταβολικές διαταραχές, όπως υπερεπάρκεια σιδήρου ή υπερβολή της αυξητικής ορμόνης.
Οι συντηρητικοί τρόποι αντιμετώπισης
Οι πρωταρχικοί στόχοι μιας θεραπευτικής αγωγής για την οστεοραθρίτιδα γονάτου είναι η ανακούφιση από τον πόνο και η αποκατάσταση της κινητικότητας στην άρθρωση. Μια αγωγή περιλαμβάνει συνήθως κάποιο συνδυασμό των παρακάτω:
- Απώλεια βάρους: Η απώλεια – έστω και λίγου- βάρους, εφόσον χρειάζεται, μπορεί να μειώσει σημαντικά τον πόνο.
- Άθληση: Η ενδυνάμωση των μυών που περιβάλλουν το γόνατο κάνει την άρθρωση πιο σταθερή και μειώνει τον πόνο. Οι διατατικές ασκήσεις βοηθούν στη διατήρηση της κίνησης και της ευελιξίας του γονάτου.
- Παυσίπονη και αντιφλεγμονώδης φαρμακευτική αγωγή: Μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα που περιέχουν ουσίες όπως η ακεταμινοφαίνη, η ιβουπροφαίνη ή η ναπροξένη. Η λήψη αυτών των σκευασμάτων δεν πρέπει να ξεπερνά τις 10 μέρες χωρίς τη σύμφωνη γνώμη του γιατρού σας, καθώς αυξάνεται η πιθανότητα να εμφανιστούν παρενέργειες. Αν δε νιώσετε ανακούφιση από τον πόνο, ο γιατρός μπορεί να χορηγήσει μια πιο ισχυρή αντιφλεγμονώδη ή παυσίπονη αγωγή.
- Ενέσεις κορτικοστεροϊδών ή υαλουρονικού οξέος απευθείας στο γόνατο: Τα στεροϊδή είναι ισχυρά αντιφλεγμονώδη φάρμακα ενώ το υαλουρονικό οξύ είναι ουσία που φυσιολογικά υπάρχει στο αρθρικό υγρό και στον αρθρικό χόνδρο.
- Εναλλακτικές θεραπείες: Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν οι θεραπείες με κρέμες καψαϊκίνης για τοπική χρήση, ο βελονισμός και λήψη συμπληρωμάτων που περιέχουν γλυκοζαμίνη, χονδροϊτίνη και άλλες φυτικές ουσίες.
- Τοποθέτηση βοηθητικού υλικού στην άρθρωση: Υπάρχουν δύο τύποι βοηθητικού υλικού: οι νάρθηκες «αποφόρτισης», οι οποίοι αφαιρούν βάρος από την πλευρά του γονάτου που έχει πρόβλημα και οι νάρθηκες «υποστήριξης» που παρέχουν στήριξη σε ολόκληρο το γόνατο.
- Φυσικοθεραπεία και εργοθεραπεία: Στην περίπτωση που αντιμετωπίζετε δυσκολία στις καθημερινές σας δραστηριότητες, αυτού του είδους οι θεραπείες μπορεί να βοηθήσουν. Θα δυναμώσουν τους μυς και θα αυξήσουν την ευλυγισία της άρθρωσης. Ειδικότερα με την εργοθεραπεία θα μάθετε να εκτελείτε καθημερινές δραστηριότητες, όπως είναι οι δουλειές του σπιτιού, νιώθοντας λιγότερο πόνο.
- Χειρουργείο: Όταν καμία από τις παραπάνω θεραπείες δεν έχει αποτέλεσμα, συνίσταται η χειρουργική επέμβαση.
Οι επεμβατικές μέθοδοι
Οι χειρουργικές επεμβάσεις περιλαμβάνουν την αρθροσκόπηση, την οστεοτομία και την αρθροπλαστική.
- Στην αρθροσκόπηση η επέμβαση γίνεται με μικρές τομές. Βασικό της εργαλείο είναι το αρθροσκόπιο, ένα μικρό τηλεσκόπιο που χρησιμοποιεί ο χειρουργός για να δει το σημείο της άρθρωσης και ότι το περιβάλλει. Σκοπός του είναι να αφαιρέσει τον κατεστραμμένο χόνδρο ή κομμάτι του οστού, να καθαρίσει την επιφάνεια των οστών και να επιδιορθώσει τυχόν βλάβες σε άλλους τύπους ιστών. Πρόκειται για ένα ‘μικροχειρουργείο’ που συνηθίζεται σε ασθενείς ηλικίας κάτω των 55 ετών προκειμένου να καθυστερήσει πιο σοβαρή χειρουργική επέμβαση.
- Η οστεοτομία είναι μια επέμβαση που έχει ως στόχο να μειώσει την πίεση στα μέρη του γονάτου που έχουν υποστεί φθορά και προκαλούν πόνο, μετατοπίζοντάς τη στα υγιή τμήματα. Αυτός ο τύπος επέμβασης συνίσταται κυρίως εάν η βλάβη εντοπίζεται σε μια περιοχή του γονάτου ή εάν έχει προηγηθεί σπάσιμο γονάτου, το οποίο δεν έχει επουλωθεί σωστά. Το αποτέλεσμα της οστεοτομίας δεν είναι μόνιμο, δλδ. είναι πιθανό να χρειαστεί νέα χειρουργική επέμβαση μετά από κάποιο -αρκετά μεγάλο συνήθως- διάστημα.
Η αντικατάσταση της άρθρωσης, γνωστή και ως αρθροπλαστική, είναι μια χειρουργική επέμβαση κατά την οποία οι αρθρώσεις αντικαθίστανται με τεχνητά μέρη, μεταλλικά ή πλαστικά. Η αντικατάσταση μπορεί να αφορά ολόκληρο το γόνατο ή μία πλευρά του. Συνήθως προτείνεται σε άτομα άνω των 50 ετών με σοβαρή οστεοαρθρίτιδα. Η επέμβαση ίσως χρειαστεί να επαναληφθεί σε βάθος χρόνου, εάν η προσθετική άρθρωση φθαρεί ωστόσο η σύγχρονη ορθοπεδική χειρουργική εξασφαλίζει διάρκεια μεγαλύτερη από 20 χρόνια. Αν και δεν είναι μια επέμβαση χωρίς κινδύνους, σε γενικές γραμμές έχει πολύ καλά αποτελέσματα
