Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Θέλετε να στρέψετε το ενδιαφέρον του παιδιού σας στα βιβλία; Πολύ καλά θα κάνετε γιατί το διάβασμα έχει αμέτρητα οφέλη… Είναι μια διαδικασία που θα πρέπει να υπάρχει στην καθημερινότητά του παιδιού από νωρίς . Ξεκινήστε λοιπόν να του διαβάζετε από την αρχή της ζωής του καθώς έτσι θα το ενθαρρύνετε και θα το εμπνεύσετε να διαβάζει και μόνο του αργότερα, και δείτε τα οφέλη με τα μάτια σας.
ΤΑ ΔΩΡΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ
Μας φέρνει πιο κοντά
Το διάβασμα είναι πολύτιμο στα παιδιά ακόμα και πολύ πριν μάθουν να διαβάζουν μόνα τους. Όταν διαβάζουμε στα παιδιά μας από πολύ νωρίς στη ζωή τους, ενισχύεται ο δεσμός ανάμεσά μας. Επίσης είναι ένας από τους πιο πρόσφορους τρόπους για να περάσουμε ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά μας και να δημιουργήσουμε τις δικές μας μικρές στιγμές και ευχάριστες ρουτίνες μέσα στη μέρα.
Όπως έδειξε και σχετική έρευνα που έγινε το 2008 (Duursma, Elisabeth & Augustyn, Marilyn & Zuckerman, B. Reading aloud to children: The evidence) όταν διαβάζουμε δυνατά στα παιδιά, ειδικά αν το κάνουμε με παραστατικό τρόπο, ενισχύουμε τον πρωταρχικό δεσμό, δηλαδή το δεσμό που σχηματίζεται μεταξύ του παιδιού και των ανθρώπων που αναλαμβάνουν τη φροντίδα του από την πρώτη μέρα της ζωής του. Οι στιγμές που διαβάζουμε στα παιδιά μας, ενισχύουν το αίσθημα της ασφάλειας και τα γεμίζουν με τη σιγουριά που έχουν ανάγκη.
Ακονίζει τη γλώσσα και τις γνωστικές τους λειτουργίες
Έστω κι αν τα παιδιά είναι ακόμα πολύ μικρά, η επαφή με τα βιβλία, τα βοηθάει να αναπτύξουν σημαντικά τις γλωσσικές τους ικανότητες αλλά και τις γνωστικές τους ικανότητες (μνήμη, προσοχή, συγκέντρωση κ.λπ.) καθώς εστιάζουν στην παρακολούθηση της εξέλιξης όσων εκτυλίσσονται στο βιβλίο. Αυτό έχει επιβεβαιωθεί εξάλλου από αρκετές έρευνες, μεταξύ των οποίων και μία που έχει δείξει ότι τα παιδιά που οι γονείς τους τους διαβάζουν στην ηλικία των 9 μηνών, τα πηγαίνουν καλύτερα από τα παιδιά που δεν εκτίθενται στα βιβλία, σε τεστ επικοινωνιακών αλλά και νοητικών ικανοτήτων π.χ. στον τρόπο με τον οποίο επικοινωνούν με το περιβάλλον τους ή στο πώς επιλύουν προβλήματα κ.λπ. (Murray, Egan 2013)
Κι άλλες έρευνες όμως, όπως μία πολύ πρόσφατη (Mendelsohn, Klass, 2018), δείχνουν ότι αυτή η επίδραση είναι μακροπρόθεσμη, καθώς φαίνεται ότι τα παιδιά που είχαν εκτεθεί στο διάβασμα από νωρίς, είχαν υψηλότερο δείκτη νοημοσύνης και γλωσσικής ανάπτυξης στην εφηβεία τους.
Είναι γνωστό άλλωστε, ότι το διάβασμα πλουτίζει το λεξιλόγιο των παιδιών -πράγμα που επίσης συμβάλλει στην επιτυχημένη επικοινωνία- καθώς τα βιβλία είναι γεμάτα από λέξεις που δε χρησιμοποιούμε συχνά στον καθημερινό μας λόγο και ίσως να μην είχαν την ευκαιρία να τις μάθουν διαφορετικά.
Αυτό αποδεικνύεται και ερευνητικά, καθώς έχει φανεί ότι τα παιδιά που οι γονείς τους τους διαβάζουν στα πρώτα 5 χρόνια της ζωής τους, εκτίθενται σε σχεδόν ενάμισυ εκατομμύριο (!) περισσότερες λέξεις απ’ ό,τι τα παιδιά που δεν έχουν στη ζωή τους τα βιβλία σε εκείνη την περίοδο (Logan, Justice, Yumuş, Chaparro-Moreno, 2019)
Τα κάνει πιο δημιουργικά
Ένα παιδί που έχει επαφή με το διάβασμα, αναπτύσσει περισσότερη τη φαντασία του και τη περιέργειά του, αφού εκτίθεται σε περισσότερα ερεθίσματα και εικόνες. Πλάθει εικόνες για άλλους τόπους, ανθρώπους και καταστάσεις, για έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες… Έτσι τα βοηθάει να αποκτήσουν ιδέες και ενδιαφέροντα ενώ αυτή η δημιουργικότητα μπορεί να γίνει ένα από τα καταφύγιά τους όταν αισθάνονται πιεσμένα ή στεναχωρημένα και ψάχνουν τρόπους να εκφραστούν και να αποκαταστήσουν τη συναισθηματική τους ισορροπία.
Τα προετοιμάζει για τη ζωή
Έρευνες δείχνουν ότι όταν τα παιδιά έρχονται σε επαφή με το διάβασμα από πολύ νωρίς, αναπτύσσουν και τις κοινωνικές αλλά και τις ψυχοσυναισθηματικές τους δεξιότητες καθώς μαθαίνουν πώς να φέρονται σε διάφορες περιστάσεις μέσα από τη στάση των ηρώων των ιστοριών και πώς να τα βγάζουν πέρα στις δυσκολίες (Duursma, Elisabeth & Augustyn, Marilyn & Zuckerman, 2008). Μέσα από το διάβασμα μαθαίνουν να κατανοούν πώς λειτουργεί ο κόσμος και έρχονται σε επαφή με συμπεριφορές και καταστάσεις που μπορούν να χρησιμοποιήσουν είτε προς αποφυγή είτε προς μίμηση. Έτσι μπορούν να «προπονηθούν» για το πώς να αντιμετωπίζουν από τις πιο απλές καθημερινές καταστάσεις όπως π.χ. πώς να παίζουν με τους φίλους τους, ή πώς είναι μια επίσκεψη στο γιατρό μέχρι πιο σύνθετες όπως π.χ. πώς να διαχειριστούν τα συναισθήματά τους σε μια πιθανή απώλεια, έναν τσακωμό κ.λπ.
Άλλα οφέλη
Εκτός από τα παραπάνω, το διάβασμα έχει και μία σειρά από επιπλέον οφέλη αφού όταν διαβάζουμε στα παιδιά, τα βοηθάμε να αναπτύξουν τις ακουστικές τους ικανότητες καθώς και την ικανότητά τους να επεξεργάζονται πληροφορίες αφού μαθαίνουν να βγάζουν νόημα απ’ όσα ακούνε και βλέπουν. Επιπλέον, μέσα από το διάβασμα, αναπτύσσουν την ενσυναίσθησή τους αφού καταλαβαίνουν ότι κι οι γύρω τους έχουν συναισθήματα και αντιλαμβάνονται πώς μπορεί να σκέφτονται ή να νιώθουν βάζοντας τον εαυτό τους στη θέση των ηρώων. Έρχονται έτσι σε επαφή με τα συναισθήματα των άλλων αλλά και τα δικά τους και μαθαίνουν να τα προσεγγίζουν και να τα επεξεργάζονται εποικοδομητικά. Από πολλές έρευνες, έχει φανεί επίσης, ότι τα παιδιά που μαθαίνουν να αγαπάνε το διάβασμα από νωρίς, τα πηγαίνουν καλύτερα στο σχολείο αλλά και στην επαγγελματική τους πορεία στο μέλλον
Προσεγγίστε τα ανάλογα με την ηλικία τους
Από την αρχή της ζωής τους, αρπάξτε κάθε ευκαιρία για να τους διαβάσετε όσο γίνεται περισσότερο.Ανάλογα με την ηλικία και την ωριμότητά τους, μπορείτε να οργανώσετε την «επιχείρηση: Διάβασμα» πολύ αποτελεσματικά.
Μωρά
Στα βρέφη έως 6 μηνών, διαβάστε βιβλία με έντονες εικόνες και ζωγραφιές. Φροντίστε να διαβάζετε όσο πιο παραστατικά μπορείτε κοιτώντας μια το μωρό και μία το βιβλίο για να καταλάβει ότι όλες αυτές οι εντυπώσεις έρχονται από εκεί. Όσο μεγαλώνουν (έως 12 μηνών), μπορείτε να τους δείχνετε μικρές φράσεις που συνδέονται με τις εικόνες του βιβλίου ενώ στη συνέχεια (έως 18 μηνών) μπορείτε να τους διαβάζετε βιβλία με μικρές ιστορίες πχ. με ζωάκια, σκηνές από την καθημερινή ζωή κ.λπ. Σιγά σιγά, απ’ όταν ξεκινάνε να λένε τις πρώτες τους λεξούλες, προσπαθήστε να τα κάνετε να συμμετέχουν στο διάβασμα ζητώντας τους π.χ. να βρούνε κάτι στις εικόνες, απαντώντας στις απορίες τους δείχνοντάς τους που μπορεί να είναι η απάντηση σε αυτό που ρωτάνε μέσα στο βιβλίο κοκ
Σε αυτές τις ηλικίες, καλή επιλογή αποτελούν τα βιβλία που είναι φτιαγμένα από μαλακά υλικά φιλικά προς το παιδί τόσο ως προς τις πρώτες τους ύλες όσο και προς την υφή για να τους τραβάνε το ενδιαφέρον να τα αγγίζουν συμμετέχοντας έτσι πιο ενεργά στη διαδικασία. Επίσης, τα βιβλία που είναι γραμμένα με σύντομες ρίμες σα μικρά ποιήματα τους είναι πιο ευχάριστα να τα ακούνε.
Νήπια
Τα νήπια έως 2,5 ετών απολαμβάνουν ιδιαίτερα τα βιβλία που περιλαμβάνουν περισσότερο εικόνα απ’ ό,τι λόγο και τα τραβάνε ιδιαίτερα οι ιστορίες με δράση. Προτιμήστε κάτι σύντομο στο οποίο ο ήρωας μπλέκεται σε περιπέτειες στις οποίες πρέπει να βρει μια λύση, καθώς όχι μόνο θα κρατήσετε το ενδιαφέρον του παιδιού αλλά θα το ωθήσετε να σκεφτεί τι θα έκανε και το ίδιο στη θέση του πρωταγωνιστή.
Αφηγηθείτε στο παιδί τις ιστορίες παραπάνω από μία φορά αφενός για να του δώσετε την ευκαιρία να ταυτιστεί με τους ήρωες και αφετέρου για να δείτε αν θυμάται την εξέλιξη, αν συμμετέχει λέγοντάς σας τη συνέχεια κ.λπ. επιτρέποντάς του να εμπλακεί ενεργά στη διαδικασία της ανάγνωσης.
Προσχολική και σχολική ηλικία
Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας μπορούν να ξεκινήσουν να εκτίθενται σε πιο περίπλοκα αναγνώσματα, π.χ. μεγαλύτερες ιστορίες ή με πιο πολλές καταστάσεις. Σταδιακά κι ενώ το παιδί μαθαίνει πια να διαβάζει μόνο του, μπορείτε να το ενθαρρύνετε βάζοντας τώρα αυτό να διαβάζει σ’ εσάς διορθώνοντάς το διακριτικά όταν κάνει λάθη. Σε αυτές τις ηλικίες μπορείτε να κάνετε τη διαδικασία ακόμα πιο συμμετοχική ρωτώντας τα π.χ. τι θα έκαναν τα ίδια στη θέση του ήρωα, τι πιστεύουν ότι θα γίνει μετά, τι τέλος θα έδιναν τα ίδια κ.λπ.
Εκτός από τα βιβλία, εκμεταλλευτείτε κάθε ευκαιρία για να τα παρακινείτε να διαβάζουν. Συσκευασίες, πινακίδες κ.λπ. μπορούν επίσης να επιστρατευτούν στην «καμπάνια» σας για να αναπτύξουν τη φιλαναγνωσία τους. Εκμεταλλευτείτε επίσης, τις σχολικές βιβλιοθήκες που λειτουργούν σχεδόν σε όλα τα νηπιαγωγεία και τα δημοτικά και μιλήστε με τους εκπαιδευτικούς των παιδιών για να δείτε πως αλλιώς θα μπορούσατε να τα ενθαρρύνετε (να τους αναθέτουν π.χ. εργασίες σχετικά με τα βιβλία που διαβάζουν κ.λπ.).
Όσο τα παιδιά πλησιάζουν την εφηβεία, δώστε τους βιβλία ανάλογα με τα ενδιαφέροντά τους αλλά τολμήστε να τους προτείνετε και διαφορετικά αναγνώσματα για να τα στρέψετε και σε άλλους τομείς.
Πώς θα τα καταφέρετε
Ξεκινήστε νωρίς
Ξεκινήστε να διαβάζετε στα παιδιά σας απ’ όταν είναι ακόμα μωρά. Μπορεί να μην μπορούν να διαβάζουν τα ίδια, όμως απολαμβάνουν τον ήχο της φωνής σας και μαθαίνουν να συνδέουν το διάβασμα με την αγάπη σας. Παράλληλα φυσικά, ξεκινάνε να αντιλαμβάνονται τον κόσμο μέσα από αυτή τη διαδικασία και να αναπτύσσονται ψυχικά, συναισθηματικά και κοινωνικά.
Πρώτη η συνέπεια
Οι ειδικοί συστήνουν τουλάχιστον μισή ώρα ενασχόληση με το βιβλίο την ημέρα για όλα τα παιδιά. Σε κάθε περίπτωση πάντως, αν αυτό είναι δύσκολο για οποιονδήποτε λόγο, το σημαντικό είναι να είστε όσο πιο συνεπείς γίνεται κάθε μέρα έστω και από λίγο. Καθιερώστε λοιπόν ρουτίνες σχετικές με το βιβλίο και μείνετε πιστοί σε αυτές. Π.χ. διαβάστε στα παιδιά πριν κοιμηθούν ή λίγη ώρα πριν το φαγητό.
Να είστε παρόντες
Όταν διαβάζετε στα παιδιά, φροντίστε να μην το κάνετε να φαίνεται σαν αγγαρία. Τα παιδιά σίγουρα θα το καταλάβουν και πιθανότατα θα εκλάβουν το διάβασμα ως αγγαρία επίσης. Είναι προτιμότερο να το κάνετε για λιγότερο χρόνο αλλά να το κάνετε με όλη σας την καρδιά, παρά να κάνετε «μισές δουλειές». Κλείστε την τηλεόραση και τον υπολογιστή, χαμηλώστε το κινητό, φροντίστε το περιβάλλον να είναι καθησυχαστικό και ήρεμο και κρατήστε το παιδί κοντά σας ώστε να βλέπει το βιβλίο και να νιώθει την παρουσία σας.
Κάντε το όσο πιο διασκεδαστικό μπορείτε
Βρείτε βιβλία με ωραίο σχεδιασμό και εικόνες που τους τραβάνε το ενδιαφέρον, χρωματίστε τη φωνή σας, κάντε κινήσεις, μορφασμούς και χειρονομίες που θα τα βοηθήσουν να εμπλακούν ενεργά και να μη βαρεθούν. Μπορείτε επίσης, να βγάλετε ένα αυτοσχέδιο τραγούδι με τους ήρωες του βιβλίου, να παίζετε παιχνίδια εμπνευσμένα από τα βιβλία που διαβάζετε όταν είστε στο αυτοκίνητο (π.χ. «πόσες καινούργιες λέξεις θυμάσαι από το βιβλίο που διαβάσαμε τις προάλλες;») κ.ο.κ. Έτσι και εσείς θα το απολαύσετε περισσότερο και αυτά.
Δείξτε τους ότι τα αφορά
Βρείτε κοινά στοιχεία του παιδιού με τους χαρακτήρες του βιβλίου, ρωτήστε το τι θα έκανε αυτό στη θέση τους, ποια χαρακτηριστικά του ήρωα μοιράζονται κ.λπ. Όσο πιο πολύ αισθάνονται ότι τους αφορά, τόσο περισσότερο θα αγαπήσουν το διάβασμα. Επίσης, όταν μεγαλώσουν λίγο, αφήστε τα να διαλέξουν μόνα τους το βιβλίο που θα διαβάσετε κάθε φορά.
Επιδρομή στις πηγές!
Βιβλιοπωλεία, βιβλιοθήκες, εκπαιδευτικοί, διαδίκτυο, φίλοι… Αναζητήστε βιβλία ανάλογα με την αναπτυξιακή φάση του παιδιού σας κάνοντας μια αναζήτηση στα παραπάνω για να βρείτε βιβλία που θα σας βοηθήσουν στην «εκστρατεία» σας.
Οπλιστείτε με υπομονή
Κάποιες φορές το παιδί σας θα σας ζητάει το ίδιο βιβλίο ξανά και ξανά, κάτι που είναι απολύτως φυσιολογικό ειδικά στις μικρότερες ηλικίες. Άλλες πάλι μπορεί να βαριέται εύκολα και να σας ζητάει κάτι άλλο. Δείξτε υπομονή και εφευρετικότητα για να μην κουράζεται κανένας από τους δυο σας. Π.χ. εμπλουτίστε τις ιστορίες με τη φαντασία σας, κάντε ερωτήσεις ενδιάμεσα στο παιδί και μην αγνοείτε τις απορίες ή τις επισημάνσεις του κ.λπ.
Μη σταματάτε στο διάβασμα
Ενδιάμεσα στις ώρες που περνάτε διαβάζοντας, αναζωογονήστε το ενδιαφέρον του παιδιού σας κάνοντάς του ερωτήσεις για το βιβλίο ή λέγοντάς του «πολύ μου άρεσε η ιστορία που διαβάσαμε χτες. Εσένα;» ή «μου άρεσε πολύ ο τρόπος που ο ήρωας μίλησε στους φίλους του. Εσύ τι λες;»
Ξεκινήστε μια λέσχη βιβλίου
Ειδικά όσο μεγαλώνει το παιδί, μπορείτε να βάλετε το βιβλίο στη ζωή του με πιο δημιουργικούς και άμεσους τρόπους. Π.χ. να φτιάξετε μία δική σας λέσχη και να διαβάζετε π.χ. ένα βιβλίο το μήνα που μετά θα συζητάτε οικογενειακώς.
Δώστε το καλό παράδειγμα
Μην περιμένετε ούτε να απαιτείτε από το παιδί σας να διαβάζει αν δε βλέπει εσάς να το κάνετε. Βάλτε λοιπόν κι εσείς τα βιβλία στη ζωή σας όσο μπορείτε. Πριν κοιμηθείτε, στις διακοπές κ.λπ.. Επίσης, ενθαρρύνετε την παρουσία βιβλίων στο σπίτι. Βάλτε τα βιβλία σας σε ράφια ώστε το παιδί να μπορεί να τα δει και να τα επεξεργαστεί κ.ο.κ.
ΦΩΤΟ https://gr.pinterest.com/
