Το παιδικό άσθμα είναι μια χρόνια πάθηση του αναπνευστικού κατά την οποία, όταν οι βρόγχοι ερεθιστούν εξαιτίας – συνήθως – κάποιου εκλυτικού παράγοντα, στενεύουν με αποτέλεσμα η ποσότητα του αέρα που φθάνει στους πνεύμονες να ελαττώνεται.
Το παιδικό άσθμα είναι μία από τις συχνότερες χρόνιες ασθένειες της παιδικής ηλικίας και αποτελεί τη βασικότερη αιτία απουσίας των παιδιών από το σχολείο.
Το άσθμα μπορεί να εκδηλωθεί σε οποιαδήποτε ηλικία, από την βρεφική μέχρι και την τρίτη ηλικία, αλλά τα τελευταία χρόνια υπάρχει μια μεγάλη αύξηση της συχνότητας ανάμεσα στα παιδιά και τους εφήβους. Στην πρώτη παιδική ηλικία είναι πιο συχνό στα αγόρια , ενώ τα ποσοστά εξισώνονται στη εφηβεία.
Εκτιμάται ότι περισσότεροι από 100 εκατομμύρια άνθρωποι όλων των ηλικιών πάσχουν από άσθμα παγκοσμίως, ενώ τη ίδια στιγμή ένας μεγάλος αριθμός ασθενών με άσθμα παραμένει αδιάγνωστος.
Αίτια
Οι πνεύμονες του παιδιού με άσθμα υπεραντιδρούν ή είναι ευαίσθητοι σε συγκεκριμένους περιβαλλοντικούς ή/και γενετικούς παράγοντες.
Οι συχνότεροι εκλυτικοί παράγοντες του παιδικού άσθματος είναι:
- οι ιογενείς λοιμώξεις του αναπνευστικού ( κυρίως κατά την βρεφική ηλικία ).
- τα περιβαλλοντικά αλλεργιογόνα. Το 60% περίπου των παιδιών σχολικής ηλικίας έχουν αλλεργίες, ιδιαίτερα στο τρίχωμα των ζώων, στα ακάρεα οικιακής σκόνης, στη μούχλα και στη γύρη των φυτών.
- οι χημικές ουσίες (καπνός τσιγάρου, μόλυνση περιβάλλοντος).
- η διατροφή, με την έννοια της έλλειψης κάποιων βιταμινών ή της αλλεργίας σε κάποιες τροφές.
- η άσκηση ( ασκησιογενές άσθμα )
- οι ψυχολογικοί παράγοντες, το στρες.
- το έντονο γέλιο ή κλάμα (συνήθως στα μωρά).
Άλλοι παράγοντες κινδύνου για ανάπτυξη παιδικού άσθματος είναι:
- χαμηλό βάρος γέννησης, πρόωρη γέννηση
- έκθεση σε καπνό κατά την ενδομήτρια ζωή
- ατομικό ιστορικό αλλεργικού νοσήματος ( ρινίτιδα, έκζεμα, κ.α.)
- οικογενειακό ιστορικό άσθματος ή ατοπίας (ο κίνδυνος είναι ακόμη μεγαλύτερος όταν και οι δύο γονείς έχουν άσθμα )
- χαμηλό κοινωνικοοικονομικό επίπεδο
- παχυσαρκία
Συμπτώματα
Δεν έχουν όλα τα παιδιά τα ίδια συμπτώματα άσθματος. Ωστόσο, το πιο συχνό σύμπτωμα του άσθματος είναι ο βήχας, ο οποίος μπορεί να είναι ξηρός ή παραγωγικός (με φλέγματα).
Αλλά συμπτώματα του παιδικού άσθματος είναι:
- ο συριγμός κατά την αναπνοή
- η δύσπνοια
- το αίσθημα σύσφιξης στο θώρακα ή ο θωρακικός πόνος κατά την αναπνοή
- οι συχνές λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος (πνευμονίες )
- η δυσκολία στον ύπνο λόγω βήχα
- τα παρατεταμένα επεισόδια βρογχίτιδας ή η αργή ανάρρωση από ιώσεις του αναπνευστικού
- η εύκολη κόπωση και το λαχάνιασμα κατά την άθληση
- ο ασυνήθιστος ιδρώτας ή η ωχρότητα
Τα συμπτώματα αυτά μπορεί να εμφανίζονται σε καθημερινή βάση ή και πιο αραιά, 1-2 φορές την εβδομάδα και μπορεί να είναι ήπια ή πολύ σοβαρά.
Σε πιο σοβαρές περιπτώσεις, τα συμπτώματα ενδέχεται να επιδεινωθούν οδηγώντας σε σοβαρή παρεμπόδιση των αεραγωγών, με αποτέλεσμα να μη φτάνει αρκετό οξυγόνο στα όργανα ζωτικής σημασίας και το παιδί να νιώθει ότι πνίγεται. Εάν συμβεί αυτό, πρόκειται για κρίση άσθματος η οποία είναι μια επείγουσα κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπισθεί άμεσα, με τη μεταφορά του παιδιού στο νοσοκομείο. Η κρίση άσθματος αποτελεί την πιο συχνή αιτία εισαγωγής σε νοσοκομείο για παιδιά όλων των ηλικιών.
Διάγνωση
Εάν οι γονείς παρατηρήσουν ότι το παιδί τους εμφανίζει συμπτώματα όπως βήχα, σφίξιμο στο στήθος (ειδικά κατά την διάρκεια κάποιας δραστηριότητας), συριγμό στην αναπνοή (πιο έντονο το βράδυ, ακόμα και στον ύπνο του) και δύσπνοια θα πρέπει να απευθυνθούν σε παιδίατρο ή σε πνευμονολόγο ιατρό ώστε να διερευνηθεί η αιτία που προκαλεί τα συμπτώματα αυτά.
Η διάγνωση του άσθματος στα παιδιά βασίζεται αρχικά στο ιατρικό ιστορικό και την κλινική εξέταση. Σημαντικό «κλειδί» για τη διάγνωση αποτελούν οι γονείς οι οποίοι θα περιγράψουν με ακρίβεια τα συμπτώματα του παιδιού και τη συχνότητά τους.
Ανάλογα με την ηλικία του παιδιού και εάν κριθεί αναγκαίο, θα ζητηθούν από τον γιατρό να γίνουν αλλεργικές δοκιμασίες (tests) στο δέρμα ή στο αίμα (RAST), ακτινογραφίες, ταλαντωσιμετρία και σπιρομέτρηση.
Συχνά η επιβεβαίωση της διάγνωσης επιτυγχάνεται με τη βελτίωση των συμπτωμάτων μετά τη χορήγηση αντιασθματικής αγωγής για 3-6 μήνες, αλλά και με την επανεμφάνιση των συμπτωμάτων μετά τη διακοπή της χρόνιας αγωγής.
Ιδιαιτερότητες και δυσκολίες στη διάγνωση του άσθματος εμφανίζονται κυρίως στις ηλικίες κάτω των 5 ετών, καθώς σε αυτές τις ηλικίες ο συριγμός στην αναπνοή και ο βήχας είναι συχνά συμπτώματα και σε παιδιά που δεν έχουν άσθμα.
Θεραπεία
Τα παιδιά που πάσχουν από άσθμα και είναι καλά ρυθμισμένα από τον ειδικό ιατρό, ζουν γενικά μία φυσιολογική ζωή χωρίς ιδιαίτερους περιορισμούς.
Στόχος της θεραπείας είναι να μειωθούν τα συμπτώματα και οι κρίσεις άσθματος και να ελεγχθεί η νόσος. Το άσθμα θεωρείται ελεγχόμενο όταν το παιδί δεν έχει κάνει κρίση τον τελευταίο χρόνο, δεν χρειάζεται βρογχοδιασταλτικά φάρμακα για τα συμπτώματα του πάνω από 2 φορές την εβδομάδα, δεν έχει νυκτερινά συμπτώματα και έχει φυσιολογική δραστηριότητα χωρίς περιορισμούς.
Η θεραπεία κατά κύριο λόγο περιλαμβάνει:
- αποφυγή των παραγόντων που το προκαλούν
- φαρμακευτική θεραπεία
- απευαισθητοποίηση, όπου υπάρχει ένδειξη
- εκπαίδευση παιδιού και γονέων
Υπάρχουν διάφοροι τύποι φαρμάκων για τη θεραπεία του παιδικού άσθματος:
- Τα φάρμακα ταχείας ανακούφισης που χρησιμοποιούνται μόνο σε περίπτωση έντονων συμπτωμάτων και για βραχύ χρονικό διάστημα
- Τα φάρμακα προφύλαξης-πρόληψης τα οποία ελέγχουν το άσθμα, προλαμβάνουν τα συμπτώματα και τις κρίσεις της νόσου και χορηγούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Η εκπαίδευση παιδιού και γονέων είναι ο θεμέλιος λίθος για την αποτελεσματική αντιμετώπιση του άσθματος. Είναι επίσης πολύ σημαντικό οι γονείς να λάβουν όλα να αναγκαία μέτρα ώστε να περιορίσουν τους παράγοντες που ενδεχομένως να πυροδοτούν την ασθένεια.
Υπάρχουν ορισμένοι απλοί τρόποι για να περιορίσετε και να αποφύγετε τους εκλυτικούς παράγοντες:
- Περιορίστε όσο το δυνατόν περισσότερο την έκθεση του παιδιού στα αλλεργιογόνα στα οποία έχει ευαισθησία
- Αποφύγετε την έκθεση του παιδιού στον καπνό του τσιγάρου
- Μειώστε τα οικιακά ακάρεα της σκόνης με συχνό καθαρισμό
- Ξεσκονίζετε συχνά το σπίτι με ένα βρεγμένο πανί
- Τοποθετείστε ειδικά καλύμματα στα μαξιλάρια, το στρώμα και τα μαξιλάρια που προστατεύουν από τις αλλεργίες
- Πλύνετε όλα τα κλινοσκεπάσματα σε ζεστό νερό μια φορά την εβδομάδα
- Πλένετε τα χαλιά και τις κουρτίνες συχνά
- Χρησιμοποιήστε αφυγραντήρα για να κρατήσετε μακριά την υγρασία
- Αλλάζετε τακτικά φίλτρα για τα κλιματιστικά
