Σύμφωνα με την Δρ. Ελενα Δρακωνάκη-Δετοράκη, Ιατρό Ακτινολόγο οι όζοι είναι ένα πολύ συνηθισμένο εύρημα στον θυρεοειδή αδένα. Το υπερηχογράφημα και η παρακέντηση του θυρεοειδούς αποτελούν βασικές διαγνωστικές εξετάσεις προκειμένου να διαπιστωθεί αν ένας όζος του θυρεοειδούς είναι ή όχι κακοήθης.
Γράφει η Ελενα Δρακωνάκη-Δετοράκη, Ιατρός Ακτινολόγος, Διδάκτωρ Ιατρικής Παν/μίου Κρήτης, Εξειδίκευση στη Μυοσκελετική και Ογκολογική Απεικόνιση στη Μ. Βρετανία, Μέλος της ομάδας συγγραφής οδηγιών για την Ελαστογραφία της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Υπέρηχων EFSUMB
–Τι είναι οι ΟΖΟΙ του θυρεοειδούς;
Είναι συμπαγή ή κυστικά (δηλ με υγρό) ογκίδια που αναπτύσσονται μέσα στον θυρεοειδή αδένα στον τράχηλο (λαιμό) και μπορεί να είναι καλοήθη ή κακοήθη (καρκίνος). Οι όζοι θυρεοειδούς είναι στην συντριπτική τους πλειοψηφία καλοήθεις και αβλαβείς, ενώ το ποσοστό κακοηθείας (καρκίνου) είναι περίπου 5%.
-Γιατί κάνουμε Υπερηχογράφημα Θυρεοειδούς;
Ο ρόλος του υπερηχογραφήματος είναι πολλαπλός:
- Ανίχνευση Όζων. Αυτό είναι σχετικά απλή διαδικασία και μπορεί να γίνει και με τα συνήθη μηχανήματα υπερήχων και οδηγεί σε μια σύντομη γνωμάτευση που αναφέρει το μέγεθος και τον αριθμό των όζων. Η διαδικασία αυτή γίνεται είτε από ακτινολόγους είτε από ενδοκρινολόγους, κατόχους ειδικής άδειας από το Υπουργείο Υγείας για εκτέλεση υπερήχων.
- Χαρακτηρισμός των όζων. Αυτό είναι πιο εξειδικευμένη διαδικασία που απαιτεί υψηλής ανάλυσης μηχάνημα υπέρηχου και ειδική εμπειρία και εκπαίδευση του ακτινολόγου. Ο στόχος είναι η διάκριση των ακίνδυνων από τους ύποπτους για κακοήθεια όζους. Αυτό γίνεται μελετώντας τα χαρακτηριστικά του όζου με υπερηχογράφημα υψηλής ανάλυσης και ελαστογραφία. Η διαδικασία καταλήγει σε μια εκτίμηση της πιθανότητας κακοήθειας για κάθε όζο που εκφράζεται με διάφορα συστήματα βαθμονόμησης, όπως το σύστημα TIRADS.
- Προεγχειρητική χαρτογράφηση. Σε ένα ασθενή που είναι γνωστό ότι έχει κακοήθεια στον θυρεοειδή πρέπει πριν το χειρουργείο να γίνει οπωσδήποτε αναλυτικός έλεγχος των λεμφαδένων του τραχήλου για πιθανές μικρομεταστάσεις. Αυτό γίνεται ελέγχοντας έναν έναν τους λεμφαδένες για ύποπτα ευρήματα. Αν προκύψουν από τη διαδικασία αυτή ύποπτοι λεμφαδένες, πρέπει να παρακεντηθούν για επιβεβαίωση της υποψίας ώστε να αφαιρεθούν ταυτόχρονα με τον θυρεοειδή αδένα.
- Μετεγχειρητική χαρτογράφηση. Η παραπάνω διαδικασία της χαρτογράφησης γίνεται επίσης για να βρούμε υπολειμματικό ιστό ή καρκίνο στην θέση του χειρουργείου ή σε λεμφαδένες.
- Μελέτη Οζων στα παιδιά Στα παιδιά υπάρχουν πολλές καταστάσεις που μιμούνται όζους αλλά στην πραγματικότητα είναι ακίνδυνες και δεν χρειάζονται περαιτέρω ενέργειες. Οι αληθείς όζοι στα παιδιά εξετάζονται με την ίδια διαδικασία που περιγράφηκε παραπάνω. Επίσης η παρακέντηση θυρεοειδούς και λεμφαδένων γίνεται και στα παιδιά, αν κριθεί απαραίτητο.
-Τι είναι η παρακέντηση (FNA) θυρεοειδούς;
Η παρακέντηση θυρεοειδούς με λεπτή βελόνη (FNA) είναι μια διαδικασία που λαμβάνει υλικό από τον όζο για ιστολογικό έλεγχο για επιβεβαίωση ή αποκλεισμό παρουσίας καρκίνου. Χρησιμοποιείται σύριγγα με πολύ λεπτή βελόνη που εισέρχεται δια του δέρματος στον όζο για λήψη κυτταρολογικού υλικού. Η διαδικασία γίνεται με συνεχή παρακολούθηση της βελόνας στην οθόνη του υπερήχου. Το υλικό μονιμοποιείται κατάλληλα και αποστέλλεται στο εργαστήριο όπου μελετάται. Ο ασθενής αμέσως μετά επιστρέφει στις συνήθεις του δραστηριότητες.
-Η Ελαστογραφία αντικαθιστά την παρακέντηση;
Η ελαστογραφία δεν αντικαθιστά το υπερηχογράφημα ή την παρακέντηση αλλά δίνει μια επιπλέον πληροφορία που συνεκτιμάται με τις υπόλοιπες για τον χαρακτηρισμό του όζου. Η ελαστογραφία είναι μια τεχνική που χρησιμοποιεί τους υπερήχους για να εκτιμήσει τη ελαστικότητα (σκληρότητα) των ιστών. Υπάρχουν δυο τύπων ελαστογραφίες, η ελαστογραφία πίεσης (stain) και η ελαστογραφία επιμηκών κυμάτων (shear wave). Οι δύο τεχνικές διαφέρουν στον τρόπο εκτέλεσης και στην τεχνολογία τους και δίνουν αποτελέσματα που αξιολογούνται με διαφορετικό τρόπο.
Είναι χρήσιμη για να επιβεβαιώσει την ανάγκη για παρακέντηση ή να παρακολουθήσει όζους που η παρακέντηση δεν έχει δείξει κακοήθεια. Επίσης με την ελαστογραφία μπορεί να εντοπιστεί η πιο ύποπτη περιοχή για λήψη υλικού κατά τη διάρκεια της παρακέντησης.
Η ελαστογραφία έχει δυσκολίες στην εκτέλεση και στην ερμηνεία και πρέπει να εφαρμόζεται από γιατρούς με κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία, διαφορετικά μπορεί να οδηγήσει σε εσφαλμένα αποτελέσματα και επικίνδυνες γενικεύσεις.
-Μπορεί η παρακέντηση να διασπείρει μια κακοήθεια;
Κάτι τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί από διεθνείς μελέτες. Αυτός είναι άλλωστε ο λόγος που η παρακέντηση προτείνεται στις οδηγίες διεθνών επιστημονικών εταιριών (πχ. οδηγίες της Αμερικάνικης ή της Ευρωπαϊκής Εταιρίας Ενδοκρινολογίας), ως η πιο αξιόπιστη και ασφαλής μέθοδος διάγνωσης του καρκίνου του θυρεοειδούς.
-Τι πρέπει να προσέχουμε στην παρακέντηση (FNA) θυρεοειδούς;
Στην πραγματοποίηση μιας παρακέντησης δυο παράμετροι έχουν καθοριστική σημασία για να είναι αξιόπιστο το αποτέλεσμα:
- Η ικανότητα του ιατρού ακτινολόγου για σωστή λήψη του υλικού: Η λήψη υλικού πρέπει να γίνεται από τις πιο ύποπτες περιοχές, από πολλές θέσεις και να λαμβάνεται αρκετό υλικό (επαρκές δείγμα). Αυτό εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα και την εμπειρία του ακτινολόγου που κάνει την παρακέντηση. Το ιδανικό είναι ο γιατρός που κρατάει τον ηχοβολέα (ακουστικό υπέρηχου) να είναι ο ίδιος που βάζει και τη βελόνα γιατί διαφορετικά ο συντονισμός των δύο χεριών δεν είναι άριστος. Οι λεπτομέρειες αυτές έχουν τεράστια σημασία, γιατί αν η λήψη δεν γίνει σωστά, το υλικό δεν θα είναι αντιπροσωπευτικό.
- Η σωστή επεξεργασία -από την FNA στο DNA: Ο τρόπος συντήρησης και επεξεργασίας υλικού έχει μεγάλη σημασία για το αποτέλεσμα και αποσκοπεί στην μείωση της ποσότητας αίματος στο δείγμα. Σε ειδικές περιπτώσεις μπορεί να απαιτηθεί η πραγματοποίηση γενετικού ελέγχου στο υλικό της παρακέντησης για ανίχνευση γονιδιακών μεταλλάξεων που σχετίζονται με μεγαλύτερη επιθετικότητα. Η προσθήκη γενετικής ανάλυσης αυξάνει της διαγνωστική ακρίβεια της παρακέντησης κατά 30% περίπου.
– Τι πιθανότητα λάθους έχει η παρακέντηση όζου;
Αν η παρακέντηση γίνει σωστά, η ευαισθησία της ξεπερνάει το 95%, ενώ η πιθανότητα λάθους εξαρτάται από την εμπειρία του ακτινολόγου και κυτταρολόγου γιατρού και από την ιστολογική μορφή της βλάβης.
-Η παρακέντηση πρέπει να εφαρμόζεται για όλους τους όζους θυρεοειδούς;
Όχι σε όλους, παρά μόνο στους ύποπτους για κακοήθεια όζους. Η ανάγκη για βιοψία καθορίζεται κυρίως από τα χαρακτηριστικά του όζου στο υπερηχογράφημα υψηλής ευκρίνειας και όχι από το μέγεθος ή των αριθμό των όζων. Εδώ βρίσκεται ο ρόλος του εξειδικευμένου ακτινολόγου που μπορεί με αξιοπιστία να αξιολογεί τους όζους με τα παραπάνω εργαλεία και να εκτελεί μια αξιόπιστη παρακέντηση.
