Σκύλοι οδηγοί τυφλών: τα «μάτια» των ανθρώπων με προβλήματα όρασης. Η κ. Ζωή Γερουλάνου, πρόεδρος του Κέντρου «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας», σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liveit.gr, εξηγεί πως ακριβώς εκπαιδεύονται οι σκύλοι- οδηγοί, ποια ιδιαίτερη σχέση αναπτύσσουν με τον χειριστή τους και γιατί είναι σημαντικό, στα πλαίσια της συμπερίληψης, να μην σκεφτόμαστε σαν κοινωνία με το «Εμείς» αλλά με το «Εγώ».
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
Ζωή Γερουλάνου, πρόεδρος του Κέντρου «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας»
Πως γεννήθηκε η ιδέα του Σκύλου-οδηγού στην Ελλάδα;
Η ιδέα της υπηρεσίας ενός Σκύλου Οδηγού για τα Άτομα με Οπτική Αναπηρία ξεκίνησε την δεκαετία του 1980 από τον Φάρο Τυφλών της Ελλάδος και παράλληλα και από ένα φυσικό πρόσωπο το οποίο, σπουδάζοντας στην Γαλλία, απέκτησε τον πρώτο σκύλο οδηγό του. Η προσπάθεια του Φάρου Τυφλών της Ελλάδος δυστυχώς δεν ευωδόθηκε για πολλούς λόγους, κυρίως οικονομικούς και τεχνογνωσίας αλλά το όραμα συνεχίστηκε, μέχρι που το 2007 οι Φορείς – Εταίροι του Κέντρου ίδρυσαν το Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος. Το 2008 παράλληλα ιδρύθηκε και η Σχολή Σκύλων Οδηγών ΛΑΡΑ.
Τι ακριβώς είναι ο σκύλος – οδηγός και γιατί είναι αναγκαίος σε ένα άτομο με πρόβλημα όρασης;
Ένα Άτομο με Οπτική Αναπηρία προκειμένου να μπορέσει να αποκτήσει έναν Σκύλο Οδηγό πρέπει να είναι πολύ καλός γνώστης των Τεχνικών του Λευκού Μπαστουνιού. Γνωρίζοντας πολύ καλή Κινητικότητα, Προσανατολισμό και Δεξιότητες Καθημερινής Διαβίωσης, είναι σε θέση να προχωρήσει την εκπαίδευσή του στις Τεχνικές Οδήγησης με έναν Σκύλο Οδηγό.
Ο Σκύλος Οδηγός ξεκινά την εκπαίδευσή του στην βασική υπακοή, από την ηλικία των 4 μηνών με την κοινωνικοποίησή του σε Ανάδοχη Οικογένεια, υπό την εποπτεία και την συνεργασία ενός Εκπαιδευτή Σκύλου Οδηγού μέχρι και την στείρωσή του, δηλαδή περίπου 10-12 μηνών. Στην περίοδο αυτή, που είναι πολύ ουσιαστική, ο Σκύλος πρέπει να αντιμετωπίσει όλες τις συνθήκες που θα συναντήσει το Άτομο με Οπτική Αναπηρία κατά την κίνησή του. Εκτίθεται σε πολλές καταστάσεις έτσι ώστε να τις γνωρίσει, να μην φοβάται και να είναι ένα ήρεμο κουτάβι.
Στην Εκπαίδευσή του για Σκύλος Οδηγός έχει να αντιμετωπίσει 4 Στάδια που διαρκούν συνήθως μέχρι την ηλικία των 20-26 μηνών : α) την αποφυγή εμποδίων στο έδαφος, β) την αποφυγή εμποδίων μέχρι 2 μέτρα, γ) εξοικείωση με την κίνηση και να μάθει να μην υπακούει τον Χειριστή του εάν κρίνει ότι εάν την ακούσει θα υπάρξει πρόβλημα. Αυτή είναι η έξυπνη ανυπακοή που μαθαίνει να κάνει ο σκύλος προκειμένου να αποφύγουν δυσάρεστες καταστάσεις και 4) μετά την αξιολόγησή του θα πρέπει να συνεκπαιδευτεί με τον Χειριστή του προκειμένου να αποτελέσουν μία δυνατή Ομάδα. Όταν η Ομάδα έχει γνωρίσει ο ένας τον άλλον τότε καλούνται να κάνουν γνωστές και άγνωστες διαδρομές με Ασφάλεια. Η ανεξαρτησία και η αυτονομία που αποκτά το Άτομο με Οπτική Αναπηρία είναι πολύ σημαντική. Εκτός αυτού ο Χειριστής αποκτά μεγάλη κοινωνικότητα και πρέπει να αντιμετωπίσει τις καθημερινές προκλήσεις.
Ο Σκύλος Οδηγός όταν φοράει το γιλέκο του με την λαβή του είναι η ώρα που εργάζεται και δεν πρέπει να τον ενοχλούμε, ούτε να του μιλάμε όταν τον συναντήσουμε, ούτε να του δώσουμε λιχουδιά για να τον επιβραβεύσουμε. Τον επιβραβεύει μόνον ο Χειριστής του. Όταν δεν φοράει το γιλέκο του, σε στιγμές χαλάρωσης ή μέσα στο σπίτι, είναι ένα γλυκύτατο κατοικίδιο, πολύ αγαπησιάρικο, γεμάτο ενέργεια για παιχνίδια, φιλιά και χάδια. Η μόνη ιδιαιτερότητα που υπάρχει είναι ότι πρέπει πάντα ο Χειριστής του να κρατά τα όρια για να είναι και οι δύο ευτυχισμένοι και χαρούμενοι
Ποια άτομα μπορούν να έχουν έναν σκύλο – οδηγό;
Ένα Σκύλο Οδηγό μπορεί να τον αποκτήσει ένα Άτομο με Οπτική Αναπηρία από την Ηλικία των 18 ετών μέχρι… Η βασική προϋπόθεση είναι να είναι πολύ καλός γνώστης των Τεχνικών του Λευκού Μπαστουνιού και να γνωρίζει πολύ καλή Κινητικότητα και Προσανατολισμό. Είναι δε πολύ βασικό να αγαπά τα ζώα και να θέλει να περνά πολλές ώρες μαζί με τον Σκύλο Οδηγό του.
Θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο σκύλος – οδηγός είναι «τα μάτια» ενός ατόμου με πρόβλημα όρασης, σε μια πόλη που δεν είναι καθόλου φιλόξενη για τα άτομα με οπτική αναπηρία;
Όχι δεν είναι υπερβολή αλλά θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι ο Σκύλος Οδηγός δεν είναι GPS, αλλά συνεργάζεται απόλυτα με τον Χειριστή του προκειμένου να πάρουν τις σωστές αποφάσεις. Λαμβάνει εντολές από τον Χειριστή του και καλείται να τις εκτελέσει με σοβαρότητα και ασφάλεια. Μετά από 1 χρόνο συμβίωσης μπορεί κανείς να είναι ευχαριστημένος ότι η ομάδα έχει δέσει και τα αποτελέσματα στην καθημερινή τους κίνηση είναι να κινούνται με ασφάλεια, γρήγορα στον προορισμό τους και χωρίς άγχος.
Είμαστε εξοικειωμένοι στην Ελλάδα, τόσο οι βλέποντες όσο και οι μη βλέποντες, με το θεσμό του σκύλου-οδηγού;
Οι βλέποντες προσπαθούν να μάθουν τον θεσμό, γι’ αυτό και γίνονται τα εκπαιδευτικά προγράμματα στα Σχολεία σχετικά με την αξία του Σκύλου Οδηγού, εκδηλώσεις ευαισθητοποίησης για το ευρύτερο κοινό, επισκέψεις σε πανεπιστήμια, κολλέγια και εταιρείες με στόχο να υπάρξει διάλογος, να καταρριφθούν στερεότυπα και να υπάρξει σεβασμός στην καινούργια ομάδα που κυκλοφορεί πλέον ανάμεσά μας. Βέβαια με 25 συνολικά Σκύλους Οδηγούς στην χώρα αυτό δεν είναι τόσο εύκολο, διότι δεν φαίνονται εύκολα μέσα στην κοινωνία, άρα δεν υπάρχει το ερέθισμα. Οι μη βλέποντες δεν είναι εξοικειωμένοι με τα Σκυλιά γενικότερα από παιδιά και αυτό είναι ένα θέμα. ‘Εχει ξεκινήσει μία προσπάθεια προκειμένου να εξοικειωθούν τα Άτομα με Οπτική Αναπηρία από τις μικρές ηλικίες με τα Σκυλιά έτσι ώστε οι προσλαμβάνουσες που θα έχουν όταν μεγαλώσουν να είναι μόνο θετικές.
Ποια σχέση αναπτύσσεται ανάμεσα στον σκύλο – οδηγό και τον χειριστή του;
Η σχέση ενός Χειριστή με τον Σκύλο Οδηγό του από τις διηγήσεις των 22 Χειριστών και Χειριστριών του Κέντρου Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος είναι συγκλονιστική. Υπάρχει ένα μεγάλο δέσιμο, μία μεγάλη αγάπη, μία εμπιστοσύνη που αναπτύσσεται μεταξύ τους και κυρίως μία αλληλοεπίδραση μέσα από την γλώσσα του σώματος και των δύο. Η πιο δύσκολη στιγμή τους είναι η στιγμή της συνταξιοδότησης του Σκύλου Οδηγού που πραγματοποιείται περίπου στα 10-11 χρόνια της ηλικίας του για λόγους ευζωίας, ιδιαίτερα δε στην χώρα μας που για πολλούς λόγους πολλές φορές πρέπει ο Χειριστής ή η Χειρίστρια να περιμένει 1 και 2 χρόνια για να γίνει αντικατάσταση του Σκύλου τους. Οι λόγοι είναι οικονομικοί, έλλειψη εκπαιδευτών Σκύλων Οδηγών και έλλειψη εγκαταστάσεων που να αποτελούν ένα Κέντρο Εκπαίδευσης Σκύλων Οδηγών με σωστές διεθνείς προδιαγραφές.
Μετά από 40 σχεδόν χρόνια εθελοντικής προσφοράς στον χώρο της τυφλότητας, πιστεύετε ότι έχουν γίνει βήματα προόδου προς την κατεύθυνση της ισότητας και της προσβασιμότητας των ατόμων με οπτική αναπηρία; Με άλλα λόγια, ένα παιδί με οπτική αναπηρία σήμερα στην χώρα μας μεγαλώνει με καλύτερες προοπτικές σε σχέση με το παρελθόν;
Ναι έχουν γίνει πάρα πολλά από την δεκαετία του 1980, ιδιαίτερα δε στον τομέα της τεχνολογίας. Ένα παιδί του 2022 έχει την δυνατότητα να έχει πρόσβαση στη γνώση και γενικότερα σε όλα τα επίπεδα, αλλά θα πρέπει οι βλέποντες να σέβονται την ανάγκη αυτή και ότι δημιουργείται να είναι προσβάσιμο, και κυρίως οι εφαρμογές. Τα βήματα είναι καλά αλλά χρειάζονται να γίνουν πολλά ακόμη. Η συμμετοχή των Ατόμων Οπτική Αναπηρία στα Κέντρα λήψεως των αποφάσεων είναι πολύ ουσιαστική. Οι συνεργασίες μπορούν να φέρουν εξαιρετικές πρωτοβουλίες, δράσεις, βελτιώσεις.
Το σημερινό Άτομο με Οπτική Αναπηρία έχει γνώσεις, έχει εξειδίκευση και μπορεί να συνεργαστεί σε πολλά επίπεδα. Πρέπει να τους δίδεται η ευκαιρία και είναι σίγουρο ότι θα είναι αντάξιοι αυτής της εμπιστοσύνης με εξαιρετικά αποτελέσματα. Οι προοπτικές είναι πολύ καλύτερες και η εξέλιξη της τεχνολογίας έχει παίξει σημαντικό ρόλο. Προκειμένου ένα άτομο με οπτική αναπηρία να μπορέσει να ζήσει με συμπερίληψη θα πρέπει να του δοθούν ισότιμες ευκαιρίες.
Παράλληλα θα πρέπει η πολιτεία να φροντίσει η προσβασιμότητα των πόλεων να είναι τέτοια που να μην αντιμετωπίζει προβλήματα σε κάθε του βήμα. Οι Νόμοι υπάρχουν, αλλά δυστυχώς η πλειοψηφία του κόσμου δεν τους εφαρμόζει. Ζούμε σε μία εποχή του ΕΓΩ κι όχι του ΕΜΕΙΣ. Εάν συνειδητοποιήσουμε την αξία των λέξεων ΕΜΕΙΣ και ΣΕΒΑΣΜΟΣ είναι σίγουρο ότι η Κοινωνία θα αλλάξει. Οι παλαιότεροι έλεγαν, “ρωτώντας πας στην Πόλη”. Σοφό. Είναι φυσικό να μην γνωρίζει κανείς τα πάντα, αλλά να έχει την όρεξη να μάθει. Όποιος θέλει να μάθει είναι γεγονός ότι στην εποχή μας μπορεί να μάθει. Δεν υπάρχει δικαιολογία ότι δεν ήξερα.
Προσωπικά είμαι αισιόδοξη, έχω μεγάλη πίστη στα νέα παιδιά και πιστεύω ότι υπάρχει μία μεγάλη μερίδα συμπολιτών μας που ενδιαφέρεται να υπάρχουν ισότιμες σχέσεις μεταξύ των ανθρώπων. Πάντα θα υπάρχουν προβλήματα και διαφορές αλλά όλα μπορούν να λυθούν με τον αξιοπρεπή διάλογο. Το Κέντρο Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδος πιστεύει στην εποικοδομητική αμφίδρομη επικοινωνία και μέσω των προγραμμάτων του διακρίνει μία σωστή αντιμετώπιση των θεμάτων που αφορούν τα Άτομα με Οπτική Αναπηρία. Άλλωστε, όταν υπάρχουν Οράματα υπάρχουν και Αποτελέσματα.
Κέντρο «Σκύλοι Οδηγοί Ελλάδας» – GREEK GUIDE DOGS
