Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων, ο Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός, Προέδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liveit.gr, μιλά για τις ιδιαίτερες ανάγκες της τρίτης ηλικίας και εξηγεί γιατί η υγιής γήρανση είναι μία διαδικασία που πρέπει να υιοθετήσουμε όχι όταν φτάσουμε στην τρίτη ηλικία, αλλά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μας.
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
- Σύμφωνα με έρευνες, το 2050 εκτιμάται ότι 4 στους 10 Έλληνες θα είναι ηλικίας άνω των 60 ετών. Τι σημαίνει πρακτικά αυτό;
Οι δυσοίωνες αυτές προβλέψεις συνεπάγονται σοβαρότατο πρόβλημα με δυσλειτουργίες τόσο στην παραγωγικότητα της χώρας όσο και σε οικονομικό επίπεδο. Η αύξηση του αριθμού των ηλικιωμένων ατόμων τα οποία χαρακτηρίζει εν πολλοίς μεγάλη συννοσηρότητα, φυσική και πνευματική έκπτωση και συχνά απώλεια αυτονομίας, σημαίνει επιβάρυνση του ασφαλιστικού συστήματος, των κοινωνικών υπηρεσιών και φυσικά του συστήματος υγείας. Συγκεκριμένα η πίεση στο σύστημα υγείας είναι αυξανόμενη και οδηγεί σε δομικές αλλαγές καταναλώνοντας δυσανάλογα περισσότερους πόρους από άλλους παραγωγικούς τομείς της οικονομίας.
- Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία αγωνίζεται εδώ και τρεις δεκαετίες για τη θεσμοθέτηση της ειδικότητας της Γηριατρικής στη χώρα μας, που είναι η μοναδική χώρα στην Ευρώπη στην οποία δεν είναι αναγνωρισμένη η Γηριατρική ως ιατρική ειδικότητα ή εξειδίκευση. Για ποιο λόγο δεν προχωρά η σημαντική αυτή πρωτοβουλία;
Είναι γεγονός και είναι λυπηρό ότι η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα της γηραιάς ηπείρου στην οποία δεν είναι αναγνωρισμένη η Γηριατρική ως ιατρική ειδικότητα ή εξειδίκευση. Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία πράγματι εδώ και τρεις δεκαετίες αγωνίζεται προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς πιστεύουμε ότι θα είναι ευεργετικό για τη χώρα και τους πολίτες της. Ωστόσο, ήδη από τις 20 Απριλίου 2011 με την απόφαση με αρ. 4, η 228η Ολομέλεια του Κεντρικού Συμβουλίου Υγείας ενέκρινε ομόφωνα τη Γηριατρική ως ιατρική ειδικότητα/εξειδίκευση, όμως έκτοτε δεν προχώρησε η σχετική έκδοση της υπουργικής απόφασης, παρά τις επαναλαμβανόμενες οχλήσεις μας προς την εκάστοτε πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υγείας.
- Ποιοι παράγοντες, κατά τη γνώμη σας, επηρεάζουν αρνητικά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων;
Οι παράγοντες που επηρεάζουν την ποιότητα ζωής των ατόμων της τρίτης ηλικίας είναι το επίπεδο της σωματικής και ψυχικής υγείας του ατόμου, της αυτονομίας του και της ικανότητάς του να ανταπεξέρχεται στις καθημερινές του δραστηριότητες, της οικονομικής του κατάστασης, των κοινωνικών του σχέσεων και της συναισθηματικής του ευημερίας, οι διατροφικές του συνήθειες και η άσκηση. Σημαντική είναι, επίσης, η παρουσία του οικογενειακού περιβάλλοντος στη ζωή του ηλικιωμένου, τόσο συναισθηματικά όσο και σε επίπεδο βοήθειας σε πρακτικά θέματα.
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι αν οι παραπάνω παράγοντες έχουν αρνητικό πρόσημο, τότε αυτόματα και η ποιότητα ζωής του ηλικιωμένου ατόμου θα έχει φθίνουσα πορεία. Επιπλέον, πρέπει να συνυπολογίζουμε ότι ο ηλικιωμένος άνθρωπος νιώθει πλησιέστερο τον φόβο του θανάτου, ειδικά αν υπάρχουν απώλειες στο οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον, ενώ παράλληλα οι ελάχιστες ευκαιρίες αξιοποίησης και απασχόλησης που υπάρχουν μετά τη συνταξιοδότηση παίζουν ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο. Δεν πρέπει εξάλλου να ξεχνάμε ότι οι ηλικιωμένοι τείνουν να σωματοποιούν το άγχος και τις φοβίες τους, επομένως η σχέση ανάμεσα στη σωματική και την ψυχική υγεία είναι ουσιαστική.
- Τα τελευταία χρόνια, λόγω της πανδημίας του κορονοϊού, τα άτομα της τρίτης ηλικίας αντιμετώπισαν σοβαρές δυσκολίες, με σημαντικότερες τη μοναξιά και την παραμέληση των τακτικών ιατρικών εξετάσεων και της θεραπείας των χρόνιων παθήσεών τους. Τι συνέπειες έχει αυτό για την σωματική και ψυχική υγεία των ηλικιωμένων;
Η πανδημία του κορονοϊού είχε σοβαρές συνέπειες στην εξέλιξη των χρονίων νοσημάτων των ηλικιωμένων σε πάρα πολλές περιπτώσεις ασθενών. Ας πάρουμε για παράδειγμα τον καρκίνο που αποτελεί νόσο κατεξοχήν της τρίτης ηλικίας, συνιστώντας την πρώτη αιτία θανάτου στο φάσμα ηλικίας μεταξύ 65 και 74 ετών και τη δεύτερη αιτία θανάτου μετά τα 75 χρόνια.
Οι συνέπειες ήταν τραγικές, όχι μόνο λόγω της μείωσης των χειρουργηθέντων ογκολογικών περιστατικών που τουλάχιστον στη χώρα μας κρατήθηκε σε ικανοποιητικά ελεγχόμενο επίπεδο, όσο λόγω της μεγάλης μείωσης των προληπτικών εξετάσεων και των τακτικών επαναληπτικών ελέγχων των καρκινοπαθών ασθενών. Αρχικά ο φόβος της πανδημίας και κατόπιν η υπολειτουργία των εξωτερικών ιατρείων απέτρεψαν τους συμπολίτες μας από το να πραγματοποιούν τον προληπτικό έλεγχο της υγείας τους ή τον τακτικό επανέλεγχο στις περιπτώσεις ήδη νοσούντων. Έτσι δεν διαγνώσθηκαν εγκαίρως νέες εντοπίσεις ή/και μεταστάσεις.
Από τη στιγμή που ήρθησαν η καραντίνα και τα περιοριστικά μέτρα, φάνηκαν και οι συνέπειες με την πραγματοποίηση πληθώρας ιατρικών ελέγχων και επανεξετάσεων, με αποτέλεσμα να αυξηθούν τα κρούσματα που πριν εμφανίζονταν μειωμένα.
Το χειρότερο όμως είναι η ανίχνευση πολλών περιστατικών σε ιδιαίτερα προχωρημένο στάδιο, γεγονός που καθιστά την ίαση εξαιρετικά δύσκολη και πολλές φορές αδύνατη. Οι ογκολογικοί ασθενείς είναι μία ευπαθής ομάδα όχι μόνο λόγω του υποκείμενου νοσήματος και της ανοσοκαταστολής, αλλά και λόγω της επίπτωσης του καρκίνου κυρίως στους ηλικιωμένους.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η πρώτη ηλικιακή ομάδα που «κλειδώθηκε» στο σπίτι για να προστατευθεί, λόγω της ευπάθειάς τους στις ιογενείς λοιμώξεις και της ευαλωτότητάς τους στα χρόνια νοσήματα, ήταν τα άτομα της τρίτης ηλικίας που με τον τρόπο αυτό παραμέλησαν τον τακτικό έλεγχό τους για χρόνια νοσήματα, όπως η στεφανιαία νόσος, ο σακχαρώδης διαβήτης, ο καρκίνος, κλπ.
Σε ό,τι αφορά στην ψυχική υγεία των ηλικιωμένων, η επιδείνωση της υγείας τους και ο εγκλεισμός είναι λογικό να επηρέασαν και την ψυχική τους υγεία, εντείνοντας την κατάθλιψη και τα ψυχοσωματικά σύνδρομα που ούτως ή άλλως συνυπάρχουν σε έναν βαθμό με το γήρας.
- Η σωστή διατροφή είναι ζωτικής σημασίας για τους ηλικιωμένους. Ωστόσο, 1 στα 3 άτομα άνω των 65 ετών βρίσκεται αντιμέτωπο με τη δυσθρεψία, μια κατάσταση ιδιαίτερα απειλητική για την υγεία. Ποια είναι τα προειδοποιητικά σημάδια και πως μπορεί να προληφθεί η δυσθρεψία στους ηλικιωμένους;
H δυσθρεψία των ηλικιωμένων είναι αδιαμφισβήτητα μία πολύ σοβαρή κατάσταση την οποία δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να υποτιμάμε. Είναι το αποτέλεσμα ελλιπούς θρέψης που οδηγεί σε αλλαγή της σύστασης του σώματος (μείωση της μυϊκής μάζας) με συνέπεια την έκπτωση της φυσικής και πνευματικής λειτουργίας και πιθανή αρνητική έκβαση ασθενειών. Η δυσθρεψία μπορεί να είναι αποτέλεσμα ασθένειας, υποθρεψίας ή προχωρημένης ηλικίας (μεγαλύτερης των 80 ετών) ή συνδυασμός των παραπάνω και αποτελεί κίνδυνο της απώλειας αυτονομίας.
Πράγματι, η δυσθρεψία παρατηρείται σε 1 στα 3 άτομα άνω των 65 ετών, με πιο υψηλά ποσοστά στις ηλικίες άνω των 80 ετών στις γυναίκες και στην παρουσία μιας ή περισσότερων ασθενειών.
Εξάλλου, η δυσθρεψία αφορά σε 1 στους 3 ογκολογικούς ασθενείς, αποτελώντας μία από τις πιο συχνές και σοβαρές επιπλοκές του καρκίνου, αλλά και των θεραπειών αντιμετώπισής του.
Ο επιπολασμός της δυσθρεψίας και της απώλειας βάρους στους ηλικιωμένους ογκολογικούς ασθενείς κυμαίνεται από 20% έως 70%, αναλόγως του είδους καρκίνου και του σταδίου της νόσου.
Τα μεγαλύτερα ποσοστά δυσθρεψίας παρατηρούνται σε ασθενείς με καρκίνο του ανώτερου γαστρεντερικού συστήματος, καθώς και με καρκίνο πνεύμονα και παγκρέατος.
Χαρακτηριστικά αναφέρεται πως το 60–85 % των ασθενών με καρκίνο ανώτερου γαστρεντερικού συστήματος θα αντιμετωπίσει τουλάχιστον ένα διατροφικό πρόβλημα από τη διάγνωση της νόσου μέχρι και την ολοκλήρωση των θεραπειών. Πολύ σημαντικό είναι το γεγονός πως σε πολλούς ασθενείς παρατηρούνται διατροφικές ελλείψεις, ήδη από τη φάση της διάγνωσης της νόσου, με το 51% των ασθενών να αναφέρει διαταραγμένη διατροφική πρόσληψη, το 40% ανορεξία, ενώ το 65% αναφέρει ακούσια απώλεια βάρους κατά τη διάρκεια των τελευταίων 6 μηνών. Οι συνέπειες της δυσθρεψίας γενικά (εξαιρώντας τις περιπτώσεις των καρκινοπαθών ασθενών) είναι απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης, δυσκολία στη βάδιση και μεγάλος κίνδυνος πτώσης.
Σε ό,τι αφορά στα συμπτώματα, δεν είναι διόλου δύσκολο να διακρίνουμε απώλεια όρεξης ή δυσκολία στην κατανάλωση του φαγητού (π.χ. μάσηση), αδυνατισμένο πρόσωπο, απώλεια βάρους, ρούχα που «μοιάζουν μεγάλα», κόπωση, εξάντληση, μειωμένη ταχύτητα βάδισης, δυσκολία στην κίνηση.
Αυτό που συστήνεται ως μια αποτελεσματική λύση για την αντιμετώπιση της ξαφνικής απώλειας βάρους είναι η πλούσια σε πρωτεΐνη και ενέργεια διατροφή, όπως είναι η μεσογειακή.
Σε γενικές γραμμές αυτά που ενδείκνυνται είναι μικρά και ισορροπημένα γεύματα, συνήθως 5 ή 6 μέσα στην ημέρα, πλούσια σε θρεπτικά συστατικά, όπως είναι τα φρούτα και τα λαχανικά, λήψη τουλάχιστον 8 ποτηριών νερού, αποφυγή ή ελάχιστη κατανάλωση αλκοόλ και αποφυγή καπνίσματος.
Είναι καλό στην περίπτωση πάθησης να υπάρχει συνεργασία με τον ιατρό για πιθανές απαγορευτικές τροφές. Τέλος, η καθημερινή άσκηση, ακόμα και περπάτημα μισής ώρας είναι ιδανικό αφού συμβάλλει στην καλή λειτουργία του μεταβολισμού καθώς και στη σωματική και ψυχική υγεία του ηλικιωμένου και όχι μόνο ατόμου.
Στη φαρέτρα μας έχουμε σήμερα πολλά σκευάσματα υποστήριξης της διατροφής που δίνουν μία ικανοποιητική και αξιόπιστη λύση στο πρόβλημα της δυσθρεψίας των ηλικιωμένων.
- Πολυφαρμακία, ένα ακόμη σοβαρό πρόβλημα των ατόμων της τρίτης ηλικίας.
Η πολυφαρμακία είναι όντως ένα αρκετά σοβαρό φαινόμενο το οποίο συναντάμε σχεδόν κατ’ αποκλειστικότητα στην τρίτη ηλικία και συνιστά την ταυτόχρονη χρήση 5 φαρμάκων από τον ίδιο ασθενή.
Η επίπτωση, καθώς και ο επιπολασμός της πλειοψηφίας των χρόνιων νοσημάτων αυξάνεται κατακόρυφα αναλογικά με την ηλικία. Οι στατιστικές μελέτες δείχνουν ότι περίπου το 75% των ατόμων μεγαλύτερων των 75 ετών καταναλώνει φάρμακα επί καθημερινής βάσεως, με το 1/3 αυτών να κάνουν χρήση περισσοτέρων των 3 διαφορετικών φαρμακευτικών σκευασμάτων, ενώ το ½ καταναλώνει κατά μέσο όρο περισσότερα από 6 είδη την ημέρα με τον αριθμό σε ανοδική πορεία να ακολουθεί την αύξηση της ηλικίας.
Είναι χαρακτηριστικό μάλιστα ότι τα άτομα ηλικίας 65 ετών και άνω τα οποία αποτελούν το 21,3% του ελληνικού πληθυσμού, καταναλώνουν περίπου το 30% όλων των συνταγογραφούμενων φαρμάκων στη χώρα μας. Ωστόσο, ενώ η κατάλληλη φαρμακευτική θεραπεία είναι συχνά απαραίτητη για τη συντήρηση και την πρόληψη ασθενειών, η υπερβολική χρήση φαρμάκων μπορεί να οδηγήσει σε ανεπιθύμητες ενέργειες.
Πρέπει να τονίσουμε ότι το γήρας επιφέρει στον οργανισμό κάποιες φυσιολογικές αλλαγές, όπως πχ. η λειτουργία του ήπατος και των νεφρών, όργανα τα οποία επιβαρύνονται ιδιαίτερα από την πολυφαρμακία.
- Κακοποίηση ηλικιωμένων: μια σκληρή πραγματικότητα που λαμβάνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας 141 εκατομμύρια άτομα μεγαλύτερης ηλικίας παγκοσμίως βιώνουν κακοποίηση. Πώς μπορεί να προληφθεί το τραγικό και απαράδεκτο αυτό φαινόμενο;
Η κακοποίηση των ηλικιωμένων ατόμων είναι ένα μείζον κοινωνικό πρόβλημα το οποίο λαμβάνει ολοένα και μεγαλύτερες διαστάσεις ειδικά στην Ευρώπη, όπου παρατηρείται και ταχεία γήρανση του πληθυσμού.
Οι περισσότεροι κακοποιημένοι ηλικιωμένοι είναι γυναίκες δυστυχώς, καθώς 2 στα 3 ηλικιωμένα άτομα άνω των 80 ετών στην Ευρώπη είναι γυναίκες, ενώ περισσότερο από το 1/3 αυτών των γυναικών υποφέρει από Αλτσχάιμερ ή άνοια, γεγονός που τις καθιστά ακόμα περισσότερο ευπρόσβλητες σε κακοποίηση.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, εκτός από το φύλο και την ηλικία, τα άτομα που είναι περισσότερο ευάλωτα σε κακοποιητικές συμπεριφορές είναι όσα βρίσκονται σε κοινωνική απομόνωση, όσα υποφέρουν από κάποια φυσική ή γνωστική δυσλειτουργία και όσα δεν είναι αυτοεξυπηρετούμενα και εξαρτώνται από κάποιον φροντιστή. Συναισθηματική βία, σωματική κακοποίηση, χρήση βίας, λεκτικές επιθέσεις, σεξουαλική κακοποίηση, εκμετάλλευση, αμέλεια, εγκατάλειψη και ανεπαρκής κατανόηση είναι μορφές κακοποίησης που μπορούν να προκαλέσουν τραυματισμούς, επιδείνωση της σωματικής και πνευματικής υγείας, πολλές φορές ακόμη και τον θάνατο.
Ένας τρόπος πρόληψης που αφορά σε εμάς τους ίδιους, είναι να μην κλείνουμε τα μάτια και τα αυτιά μας σε ενδεχόμενα περιστατικά κακοποίησης ηλικιωμένων που μπορεί να πέσουν στην αντίληψή μας. Να μην αδιαφορούμε και να μη φοβόμαστε να μιλήσουμε. Αντιθέτως, θα πρέπει να αναφέρουμε άμεσα τα περιστατικά αυτά στους αρμόδιους φορείς, όπως είναι οι κοινωνικές υπηρεσίες των δήμων και φυσικά να τα καταγγείλουμε στην αστυνομία, καθώς οι περισσότερες από τις συμπεριφορές κακοποίησης ενός ηλικιωμένου ατόμου συνιστούν ποινικό αδίκημα.
Ένας επιπρόσθετος τρόπος κινητοποίησης και ευαισθητοποίησης του κοινού προς αυτή την κατεύθυνση είναι οι καμπάνιες από τα ΜΜΕ που με τη δύναμη της εικόνας μπορούν να μεταδώσουν αποτελεσματικότερα και στοχευμένα την πληροφορία.
Επίσης, θα μπορούσε να υπάρχει μεγαλύτερος έλεγχος από το κράτος στους δημόσιους και ιδιωτικούς οίκους ευγηρίας, τόσο ως προς τις συνθήκες διαβίωσης των ηλικιωμένων όσο και ως προς τους πιστοποιημένους φροντιστές και γηροκόμους.
Ωστόσο, πιστεύω ως γιατρός και ως άνθρωπος ότι το πρώτο και σημαντικότερο βήμα είναι όλοι μας, ως ενεργά μέλη της κοινωνίας, να δείξουμε έμπρακτα το ουσιαστικό ενδιαφέρον μας και τη στήριξή μας στα ευάλωτα και εύθραυστα άτομα της τρίτης ηλικίας.
- Σύμφωνα με στοιχεία της Παγκόσμιας Έκθεσης για τη Γήρανση που δημοσίευσε ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, οι διακρίσεις λόγω ηλικίας, το λεγόμενο ageism, είναι η πιο διαδεδομένη μορφή διάκρισης σε όλη την Ευρώπη. Τα δικαιώματα των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας δυστυχώς καταπατώνται καθημερινά. Πως μπορεί, κατά τη γνώμη σας, να περιοριστεί το φαινόμενο αυτό;
Ας ξεκινήσουμε από το γεγονός ότι ο ηλικιακός ρατσισμός, το λεγόμενο ageism, δηλαδή η δυσμενής διάκριση που υφίσταται κάποιος λόγω της ηλικίας του, είναι λογικό να απαντάται πιο πολύ στην Ευρώπη, αφού ο πληθυσμός της γερνάει ταχύτατα και άρα έχει τον μεγαλύτερο αριθμό ηλικιωμένων. Πρόκειται για ένα είδος διαχωρισμού που τον συναντάμε παντού και θεωρείται δυστυχώς αποδεκτός και αναμενόμενος.
Ο άνθρωπος που γερνάει, κατά το ageism, πρέπει να μπαίνει στο περιθώριο ή δεν έχει δικαιώματα, επειδή άσπρισαν τα μαλλιά του, πάχυνε, έκανε ρυτίδες, ασχήμυνε και δεν έχει πια τόσες αντοχές όσο όταν ήταν νεότερος. Μπορεί όλα αυτά να είναι πραγματικότητα, όμως το μέγεθος της σοφίας και της εμπειρίας που έχει ένας ηλικιωμένος άνθρωπος είναι μη συγκρίσιμο και δεν διδάσκεται, αποκτάται με τα χρόνια, αυτά τα χρόνια που κάποιοι νεότεροι θεωρούν βάρος. Αν εξαιρέσουμε τα άτομα της τρίτης ηλικίας που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας, υπάρχει ένα πολύ μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων που αισθάνονται νέοι, είναι βιολογικά και πνευματικά νέοι, θέλουν και μπορούν να είναι ενεργά μέλη της κοινωνίας και δύνανται να ανταπεξέλθουν σε επαγγελματικές προκλήσεις. Η συνταξιοδότηση δεν πρέπει απαραίτητα να σημαίνει και απόσυρση από την ενεργό δράση.
Αν, λοιπόν, υπάρχει κάτι που μπορεί να γίνει για να περιοριστεί το φαινόμενο του ageism, αυτό είναι να βρεθούν λύσεις αξιοποίησης της εμπειρίας και των γνώσεών τους στην κοινωνία, την οικονομία ή και την εκπαίδευση. Κάτι τέτοιο βέβαια απαιτεί χρόνο και κόπο αλλά και τη σύμπραξη πολλών διαφορετικών δυνάμεων σε έναν ιδεατό κόσμο που θα δίνει ίσες ευκαιρίες σε όλους. Η Ελληνική Γεροντολογική και Γηριατρική Εταιρεία που στέκεται δίπλα στην τρίτη ηλικία από το 1977, είναι ανοιχτή σε κάθε είδους συνεργασία προς αυτή την κατεύθυνση αλλά και σε κάθε ενέργεια για την ευαισθητοποίηση του κοινού ενάντια σε προκαταλήψεις και στερεότυπα που θέλουν τους ανθρώπους άνω των 65 ετών να μη χρειάζονται πια στην κοινωνία μας.
- Τα άτομα Τρίτης Ηλικίας θεωρούν τις κοινωνικές σχέσεις και την επαφή με την οικογένεια και τους φίλους ως τον δεύτερο πιο σημαντικό παράγοντα στη ζωή τους μετά την υγεία. Αγαπάμε εμείς οι Έλληνες όσο πρέπει τους ηλικιωμένους μας;
Πιστεύω ακράδαντα ότι οι αξίες που διέπουν την ελληνική οικογένεια είναι και θα παραμείνουν ζωντανές καθώς με αυτές τις αρχές μεγαλώσαμε και γαλουχηθήκαμε. Για την ελληνική κοινωνία η έννοια της οικογένειας είναι ιερή ενώ σε πολλές περιπτώσεις τα ηλικιωμένα άτομα αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι της καθημερινής ζωής των παιδιών τους. Φροντίζουν και προσφέρουν σημαντική βοήθεια όχι μόνο στα παιδιά αλλά και στα εγγόνια τους και συνεισφέρουν πρακτικά και ουσιαστικά. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις, ειδικά μετά τα υψηλά ποσοστά ανεργίας συνεπεία της πανδημίας του κορονοϊού, που οι ηλικιωμένοι γονείς και παππούδες συνεισφέρουν ακόμη και οικονομικά με την πενιχρή σύνταξή τους.
Όπως είπαμε και λίγο νωρίτερα, οι οικογενειακές και φιλικές σχέσεις επηρεάζουν αρνητικά ή θετικά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Αυτό συμβαίνει γιατί τα άτομα της τρίτης ηλικίας έχουν ανάγκη να νιώθουν χρήσιμα στους ανθρώπους του περιβάλλοντός τους και την κοινωνία. Η απόρριψη, η αδράνεια, η αποξένωση και η μοναξιά μπορούν να τους καταρρακώσουν.
Γι’ αυτό και οι κοινωνικές σχέσεις και η επαφή με την οικογένεια και τους φίλους τους αποτελούν τον δεύτερο πιο σημαντικό παράγοντα στη ζωή τους μετά την υγεία. Ως λαός έχουμε μάθει να αγαπάμε τους προγόνους μας, να τους τιμούμε και να τους σεβόμαστε. Η πλειοψηφία των Ελλήνων έχει να θυμάται πλήθος ιστοριών με τον παππού και τη γιαγιά, ατέλειωτες συζητήσεις γεμάτες γνώση, σοφία και εμπειρία.
Θα ήθελα όμως να τονίσω πως για να διατηρήσουμε αυτή τη σχέση και την αγάπη ζωντανή, θα πρέπει με τη σειρά μας να διαπαιδαγωγήσουμε με αυτές τις αξίες και τη νέα γενιά, τα παιδιά μας, τόσο στο στενό οικογενειακό περιβάλλον, όσο και στο σχολείο και την εκπαιδευτική κοινότητα. Να τους μάθουμε τι σημαίνει σεβασμός στα χρόνια που κουβαλά στην πλάτη του ο ηλικιωμένος γονιός μας. Έχουμε υποχρέωση απέναντι σ’ αυτούς τους ανθρώπους που αποτελούν το σημείο αναφοράς μας. Ναι, λοιπόν, οι Έλληνες αγαπάμε τους ηλικιωμένους μας, αλλά σίγουρα μπορούμε και καλύτερα.
- Η Πολιτεία, από πλευράς της, πράττει τα δέοντα για τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των ατόμων της Τρίτης Ηλικίας;
Ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα στην Ελλάδα είναι οι χαμηλές συντάξεις και το πολύ μεγάλο ποσοστό ηλικιωμένων που ζουν κάτω από το όριο της φτώχειας. Αν δεν μπορείς να καλύψεις ακόμη και τις βασικές σου ανάγκες, δεν μπορείς να έχεις ποιότητα ζωής γιατί οι εκπτώσεις στη διατροφή, στις επισκέψεις στους γιατρούς, στην ψυχαγωγία είναι αναπόφευκτες.
Δεν μπορούμε να αμφισβητήσουμε ότι τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει βήματα για τη διασφάλιση της ποιότητας ζωής των ηλικιωμένων, αλλά υπάρχει ακόμα πολύ μεγάλο πεδίο δράσης και βελτίωσης. Πρέπει να απασχολήσουν τους ιθύνοντες σε μεγάλο βαθμό η δυνατότητα αλλά και ο τρόπος δωρεάν προληπτικών εξετάσεων για όλα τα χρόνια νοσήματα σε τακτά χρονικά διαστήματα με την ταυτόχρονη μείωση του χρόνου αναμονής των ραντεβού στις δημόσιες δομές, η ελεύθερη πρόσβαση σε χώρους άθλησης ή κέντρα πολιτισμού.
- Ποιο είναι το μήνυμά σας για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα Ηλικιωμένων;
Όπως είχε πει κάποτε και ο αιωνόβιος Αμερικανός κωμικός George Burns «Δεν μπορείς να αποφύγεις να μεγαλώνεις, αλλά δεν είσαι υποχρεωμένος να γερνάς». Αυτό είναι το μήνυμά μου για τη φετινή Παγκόσμια Ημέρα των Ηλικιωμένων.
Έχουμε την υποχρέωση απέναντι στον εαυτό μας να κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να μεγαλώνουμε όμορφα. Είναι γεγονός ότι ο χρόνος είναι αμείλικτος, αλλά από μικρή ηλικία μπορούμε να υιοθετήσουμε έναν υγιεινό τρόπο διαβίωσης με καλή και ισορροπημένη διατροφή μαζί με άσκηση, να κάνουμε συχνά προληπτικές εξετάσεις ώστε να προλάβουμε δυσάρεστες και μη αναστρέψιμες καταστάσεις, να φροντίζουμε να κρατάμε πάντα το μυαλό μας σε εγρήγορση και να κρατάμε ζεστές τις κοινωνικές μας σχέσεις. Η καλή ποιότητα ζωής εξασφαλίζει σε μεγάλο ποσοστό και καλά γηρατειά!
Ο Ιωάννης Γ. Καραϊτιανός είναι Προέδρος της Ελληνικής Γεροντολογικής και Γηριατρικής Εταιρείας (https://www.gerontology.gr/),
Αμ. Επίκ. Καθηγητής Χειρουργικής Πανεπιστημίου Αθηνών,
Διευθυντής Χειρουργικής Κλινικής Νοσοκομείου Ερρίκος Ντυνάν,
τ. Συντονιστής Διευθυντής Ογκολογικής Χειρουργικής Κλινικής Αντικαρκινικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας».
