Η τεστοστερόνη είναι η κατεξοχήν ανδρική ορμόνη. Είναι υπεύθυνη για τα τυπικά ανδρικά χαρακτηριστικά και απαραίτητη για την διατήρηση της παραγωγής σπέρματος, της τριχοφυΐας, της μυϊκής δύναμης, της υγείας των οστών και της σεξουαλικής επιθυμίας (libido). Για τις αιτίες της χαμηλής τεστοστερόνης στους άνδρες και τους τρόπους αντιμετώπισης του συχνού αυτού προβλήματος μας μιλά η Παρασκευή Μεντζελοπούλου, Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος.
Η τεστοστερόνη στους άνδρες μειώνεται ως ένα βαθμό με την πάροδο της ηλικίας. Ωστόσο, αν τα επίπεδα της είναι κατώτερα του φυσιολογικού, θα πρέπει πάντα να γίνεται διερεύνηση της πιθανής αιτίας. Η χαμηλή τεστοστερόνη μπορεί να οφείλεται σε παθήσεις των όρχεων (πρωτοπαθής υπογοναδισμός) ή σε παθήσεις της υπόφυσης ή άλλες χρόνιες νόσους (δευτεροπαθής υπογοναδισμός).
Σε γενικές γραμμές, χαμηλή τεστοστερόνη μπορεί να προκληθεί από:
- Διάφορες παθήσεις των όρχεων όπως τραύμα, χειρουργείο, ακτινοβολία, χημειοθεραπεία ή λοιμώξεις των όρχεων
- Ορμονικές διαταραχές όπως αδενώματα της υπόφυσης, αυξημένη προλακτίνη
- Συστηματικές λοιμώξεις όπως το HIV/AIDS
- Αύξηση του σωματικού λίπους και παχυσαρκία
- Προβλήματα του ήπατος και των νεφρών
- Σακχαρώδη διαβήτη
- Φάρμακα (όπως τα αναβολικά στεροειδή)
- Γενετικά σύνδρομα όπως η αιμοχρωμάτωση, τα σύνδρομα Klinefelter, Kallmann, Prader-Willi,η μυοτονική δυστροφία
Σε αρκετές περιπτώσεις δεν βρίσκουμε μια σαφή αιτία για την χαμηλή τεστοστερόνη και τότε ο υπογοναδισμός καλείται «ιδιοπαθής».
Όλο και περισσότερες μελέτες δυστυχώς δείχνουν ότι η χαμηλή τεστοστερόνη στους άνδρες αυξάνεται σε συχνότητα. Ένα νέο πεδίο έρευνας είναι η μελέτη των χημικών ουσιών που βρίσκονται σε διάφορα προϊόντα (όπως τα πλαστικά) και τα τρόφιμα (όπως διάφορα συντηρητικά και προσθετικά γεύσης) και το κατά πόσο αυτές οι ουσίες προκαλούν σημαντικές ορμονικές αλλαγές όπως χαμηλή τεστοστερόνη (endocrine disruptors).
Σημαντικό ρόλο φαίνεται επίσης παίζει και το χρόνιο stress στην περίπτωση αυτή.
Τα τελευταία χρόνια ο όρος «ανδρόπαυση» χρησιμοποιείται όλο και περισσότερο για να περιγράψει τις ολοένα και αυξανόμενες περιπτώσεις υπογοναδισμού που συμβαίνουν σε μεσήλικες άνδρες χωρίς συγκεκριμένη αιτία.
Η έλλειψη τεστοστερόνης στους άνδρες, ο λεγόμενος υπογοναδισμός, μπορεί να οδηγήσει σε:
- Μείωση της ερωτικής επιθυμίας
- Διαταραχή στη στύση, μείωση πρωινών στύσεων
- Διαταραχή στην παραγωγή σπέρματος, υπογονιμότητα
- Γυναικομαστία (διόγκωση των ανδρικών μαστών)
- Εξάψεις, ιδρώτες
Με την πάροδο του χρόνου η χαμηλή τεστοστερόνη μπορεί να προκαλέσει:
- Μείωση της τριχοφυΐας σε διάφορα μέρη του σώματος, ελαττωμένη συχνότητα ξυρίσματος
- Απώλεια μυϊκής μάζας και δύναμης
- Αύξηση στην αποθήκευση λίπους
- Οστεοπόρωση, απώλεια ύψους
- Διαταραχή στην διάθεση και την σκέψη
- Χαμηλή ενέργεια, κόπωση
- Μείωση του μεγέθους των όρχεων
Ποια είναι η θεραπεία για την χαμηλή τεστοστερόνη;
Όταν η παραγωγή τεστοστερόνης είναι χαμηλή και δεν υπάρχει κάποια αιτία που μπορεί να αντιμετωπισθεί ή όταν η χαμηλή παραγωγή τεστοστερόνης δεν μπορεί να βελτιωθεί, τότε η πιο συχνή επιλογή είναι η χορήγηση τεστοστερόνης.
Η θεραπεία με τεστοστερόνη (θεραπεία υποκατάστασης) βελτιώνει την διάθεση, την ερωτική λειτουργία, την μυϊκή δύναμη και μάζα, τον μεταβολισμό και την οστική πυκνότητα.
Πριν την έναρξη της θεραπείας με τεστοστερόνη θα πρέπει να γίνεται έλεγχος του αιματοκρίτη, της λειτουργίας του ήπατος, έλεγχος του Ρ, δακτυλική εξέταση του προστάτη για να εντοπισθούν πιθανές αντενδείξεις για τη θεραπεία. Οι εξετάσεις αυτές θα πρέπει να επαναλαμβάνονται μια φορά το χρόνο.
Κατά τη διάρκεια της θεραπείας με τεστοστερόνη θα πρέπει να γίνονται εξετάσεις αίματος για τα επίπεδα της τεστοστερόνης. Στόχος της θεραπείας είναι να διατηρεί να επίπεδα της ορμόνης στο μέσο των φυσιολογικών τιμών. Η πρώτη αξιολόγηση μετά την έναρξη της θεραπείας θα πρέπει να γίνει στους 3 μήνες ώστε να γίνει αξιολόγηση για την επιτυχία της θεραπείας ή για πιθανές παρενέργειες.
Αν υπάρχει ιστορικό οστεοπόρωσης ή κατάγματος, οστική πυκνότητα θα πρέπει να γίνεται κάθε ένα με δύο χρόνια από την έναρξη της θεραπείας.
Η χρόνια χρήση τεστοστερόνης συνοδεύεται από τους ακόλουθους κινδύνους:
- Αύξηση αιμοσφαιρίνης. Τα άτομα με ήδη αυξημένο αιματοκρίτη θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά και ίσως να μην μπορούν να κάνουν θεραπεία με τεστοστερόνη
- Διαταραχή στην ποιότητα σπέρματος. Σε άτομα νεαρής ηλικίας που δεν έχουν κάνει οικογένεια η χρήση τεστοστερόνης πρέπει να γίνεται με πολύ συγκεκριμένες ενδείξεις και μόνο κάτω από την καθοδήγηση ειδικού ανδρολόγου με εμπειρία στην ανδρική υπογονιμότητα.
- Ακμή
- Ήπια διόγκωση των μαστών
- Πιθανή επιδείνωση της υπνικής άπνοιας (αν ήδη υπάρχει)
- Διόγκωση του προστάτη ή εξέλιξη καρκίνου του προστάτη. Οι άνδρες άνω των 40που έχουν συγγενή πρώτου βαθμού με καρκίνο του προστάτη και όλοι οι άνδρες άνω των 50, πρέπει να παρακολουθούνται στενά για καρκίνο του προστάτη, κατά τη διάρκεια της θεραπείας με τεστοστερόνη. Οι άνδρες με υποψία καρκίνου του προστάτη ή του μαστού δεν πρέπει να παίρνουν θεραπεία με τεστοστερόνη.
Η θεραπεία με τεστοστερόνη ΔΕΝ πρέπει να γίνεται όταν υπάρχει ιστορικό:
- Καρκίνου του προστάτη ή του μαστού
- Σοβαρής υπερπλασίας ή οζώδους διόγκωσης του προστάτη
- Πολυκυτταραιμίας (πολύ αυξημένος αιμοτοκρίτης)
- Σοβαρής άπνοιας στον ύπνο
- Καρδιακής ανεπάρκειας
Αν έχετε συμπτώματα που μπορεί να οφείλονται σε χαμηλή τεστοστερόνη ή κάποια χρόνια πάθηση που μπορεί να προκαλέσει υπογοναδισμό (χαμηλή τεστοστερόνη), μιλήστε στον προσωπικό σας ιατρό. Αν οι εξετάσεις σας δείξουν χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης θα πρέπει να δείτε έναν ενδοκρινολόγο για να γίνει σωστή εκτίμηση των αιτιών του προβλήματος.
Να είστε ειλικρινείς με τον ιατρό σας όσον αφορά τα φάρμακα ή συμπληρώματα που μπορεί να παίρνετε, την σεξουαλική σας ζωή και επιθυμία και μεγάλες αλλαγές ή έντονο στρες που μπορεί να αντιμετωπίζετε. Μόνο αν ο ιατρός σας έχει ακριβή εικόνα για το πρόβλημα σας θα μπορέσει να σας βοηθήσει να το αντιμετωπίσετε.
Για να έχετε τα καλύτερα δυνατά αποτελέσματα από την θεραπεία πρέπει:
- να παίρνετε τα φάρμακα σας σωστά
- να έχετε σταθερή παρακολούθηση από τον ιατρό σας
- να διατηρείτε έναν υγιεινό τρόπο ζωής, με ισορροπημένη διατροφή
- διακοπή του καπνίσματος
- ελαττωμένη κατανάλωση αλκοόλ
- τακτική άσκηση και απώλεια βάρους
