Από την Αλεξάνδρα Καππάτου, Ψυχολόγο – Παιδοψυχολόγο
Ο δεσμός που αναπτύσσεται ανάμεσα στη μητέρα και το νεογέννητο είναι μοναδικός. Δεν είναι όμως αυτονόητο ότι γίνεται αυτόματα. Κάποιες γυναίκες μπορεί να μη νιώθουν κοντά στο μωρό τους εξαρχής. Κι αυτό δεν είναι κακό ούτε ανεπανόρθωτο.
Πρωταρχικός δεσμός
Γιατί είναι σημαντικός;
Ο πρωταρχικός δεσμός, δηλαδή το ισχυρό συναισθηματικό δέσιμο που δημιουργείται μεταξύ του βρέφους και του σταθερού ατόμου που έχει αναλάβει κυρίως τη φροντίδα τους (συνήθως η μητέρα ) που καλύπτει τις ανάγκες του για τροφή , τρυφερότητα, αγάπη , εξασφάλιση ηρεμίας κλπ. Ίσως μας φαίνεται υπερβολικό κάτι που συμβαίνει σε τόσο μικρή ηλικία να έχει τόσο μεγάλη επιρροή, όμως ο πρωταρχικός δεσμός είναι πολύ ουσιαστικός καθώς:
το μωρό αισθάνεται ασφάλεια και ηρεμία.
Παίζει ρόλο στη διανοητική, ψυχική, κοινωνική, συναισθηματική και σωματική του ανάπτυξη.
Αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της αυτοεκτίμησής του που αρχίζει να χτίζεται σταδιακά από την πρώτη μέρα της ζωής του.
Το βοηθάει να διαχειρίζεται μελλοντικά καλύτερα τις αποτυχίες και τις απώλειες.
Δημιουργεί μία ασπίδα κατά του χρόνιου στρες και των επιπτώσεών του σε όλη τη διάρκεια της ζωής του παιδιού κλπ.
Σε περιπτώσεις που το παιδί δεν εισπράττει αυτό που έχει ανάγκη από αυτόν τον δεσμό, αν δηλαδή νιώθει παραμελημένο, αυτό μπορεί να του προκαλέσει δυσφορία και σύγχυση όχι μόνο ως βρέφος αλλά και μεγαλώνοντας. Η αυτοεκτίμησή του ίσως δεν αναπτυχθεί ποτέ αρκετά ενώ είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν επιπτώσεις στη σχέσεις με τους γύρω του.
Κάνει καλό και σ’ εσάς
Η ανάπτυξη του πρωταρχικού δεσμού είναι αυτή που σας δίνει τη δύναμη να συνεχίζετε παρόλη την εξουθένωση που πιθανότατα σας προκαλεί η φροντίδα του νεογέννητου. Η διαδικασία του δεσίματος απελευθερώνει στο σώμα σας ενδορφίνες που σας πλημμυρίζουν με ένα αίσθημα ολοκλήρωσης και ευτυχίας και σας δίνουν κίνητρο να συνεχίσετε.
Δε φτάνει μόνο η αγάπη
Βασικό συστατικό του πρωταρχικού δεσμού μπορεί να είναι η αγάπη, όμως εκτός από αυτήν πρέπει να υπάρχουν κι άλλα στοιχεία. Εξίσου βασικό είναι π.χ. να μπορείτε να ελέγχετε το άγχος σας γύρω από το μωρό. Ίσως δεν το καταλαβαίνετε όμως του το μεταδίδετε. Είναι επίσης σημαντικό να αναγνωρίζετε όσο μπορείτε και να ανταποκρίνεστε στις ανάγκες του παιδιού το συντομότερο δυνατό, να μπορείτε να το καθησυχάζετε κ.λπ.
Μην απογοητεύεστε αν δεν τα καταφέρνετε
Δεν είναι λίγες οι μητέρες που δυσκολεύονται να «διαβάσουν» τις ανάγκες του μωρού τους. Κάποιες δεν ξέρουν για ποιο λόγο κλαίει, γιατί ξυπνάει μέσα στη νύχτα, πότε θέλει αγκαλιά κ.ο.κ. Αυτό συχνά τις κάνει να νιώθουν «λίγες» και τους ξυπνάει τον φόβο μήπως το παιδί δεν αναπτύξει ασφαλή πρωταρχικό δεσμό. Δεν είναι ανάγκη πάντα να καταλαβαίνετε για ποιο λόγο κλαίει το μωρό σας, αρκεί να προσπαθείτε να είστε δίπλα του όταν το κάνει. Το μωρό αντιλαμβάνεται το ενδιαφέρον σας ούτως ή άλλως.
Άλλες μητέρες πάλι φοβούνται μήπως αν τρέχουν με το παραμικρό στο μωρό, γίνει «κακομαθημένο» και έτσι κάποιες φορές αγνοούν τις ανάγκες του με αποτέλεσμα το δέσιμό τους να μην ολοκληρώνεται..
Από την πρώτη μέρα της ζωής του και για πάντα
Η διάδραση με το μωρό ξεκινάει από τη στιγμή που ανοίγει τα μάτια του στον κόσμο. Η πρώτη αγκαλιά, η πρώτη φορά που θα το θηλάσετε και θα το κάνετε μπάνιο, όλα τα λόγια που θα του πείτε και όλη η η εξωλεκτική επικοινωνία μεταξύ σας (χειρονομίες, χαμόγελα, εκφράσεις, ο τόνος της φωνής σας, το χάδι σας) θα το κάνουν να νιώσει ασφάλεια.
Μέσα από αυτόν τον δεσμό, το μωρό σας θα μπορέσει να σας εκφράσει όσα αισθάνεται, όσα το ενοχλούν ή το ευχαριστούν ενώ θα γίνει το σημείο αναφοράς του για τις σχέσεις του στο μέλλον.
Για έναν δυνατό δεσμό
Μην περιμένετε να δεθείτε με το μωρό σας αυτόματα μόλις γεννηθεί ούτε από τη μια στιγμή στην άλλη. Δώστε στον εαυτό σας χρόνο να κατανοήσει και να επεξεργαστεί την τεράστια αλλαγή που μόλις συνέβη στο σώμα και στη ζωή σας. Είναι η περίοδος γνωριμίας με το βρέφος σας .
Μην αμελείτε τον εαυτό σας. Ναι, είναι τρομερά δύσκολο να βρείτε χρόνο και για σας αλλά προσπαθήστε έστω για τα βασικά. Η εξάντληση δεν θα ωφελήσει ούτε εσάς ούτε το μωρό σας. Προσπαθήστε π.χ. να κοιμάστε όταν κοιμάται κι αυτό, να τρώτε όσο πιο καλά μπορείτε, να ζητάτε και από τον σύντροφό σας να συμμετέχει στη φροντίδα του κ.ο.κ. Ζητήστε βοήθεια και από γονείς, φίλους, αδέρφια ή όποιον άλλον νομίζετε ότι μπορεί να συνεισφέρει για να μην εξουθενωθείτε τελείως.
Δοκιμάστε τεχνικές χαλάρωσης (αναπνοές κ.λπ.). Τα μωρά αντιλαμβάνονται το άγχος και την «απελπισία» που ίσως σας καταλαμβάνει κάποιες φορές κι αυτό τα κάνει ακόμα πιο ανήσυχα.
Παρατηρήστε το μωρό για να καταλάβετε τι χρειάζεται κάθε φορά. Πώς κλαίει όταν πεινάει, πώς όταν θέλει να κοιμηθεί, ποιος είναι ο αγαπημένος του τρόπος για να ηρεμεί κ.ο.κ. Θέλει χρόνο για να αποκωδικοποιήσετε όλες τις εκφράσεις και τους ήχους του αλλά θα το καταφέρετε! Εξάλλου δεν είναι ανάγκη να καταλαβαίνετε τα πάντα. Κάντε απλά το καλύτερο που μπορείτε. Και θυμηθείτε ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό οπότε μην αγχώνεστε αν οι φίλοι σας σας λένε ότι με το δικό τους μωρό τα πράγματα ήταν διαφορετικά.
Όταν φροντίζετε το μωρό μην είστε βλοσυροί, σκεπτικοί ή αδιάφοροι. Μιλήστε του, χαϊδέψτε το, γελάστε του, τραγουδήστε του… Έτσι θα νιώσει την αγάπη και το ενδιαφέρον σας.
Κάποιες φορές, η ανάπτυξη του πρωταρχικού δεσμού δυσχεραίνει αν το παιδί αντιμετωπίζει κάποιο θέμα όπως πρόωρη γέννηση, προβλήματα υγείας αλλά και αν έχει αρκετούς φροντιστές στην αρχή της ζωής του γιατί του δημιουργείται σύγχυση. Είναι επίσης πιθανό κάποια δικά σας θέματα να μπαίνουν στη μέση όπως κατάθλιψη, υπερβολικό άγχος, τραύματα από τη δική σας παιδική ηλικία, , χρήση ουσιών κ.λπ. Αν ισχύει κάτι τέτοιο, η συμβουλή κάποιου ειδικού κατά περίπτωση, θα ήταν σίγουρα χρήσιμη.
Ο θηλασμός βοηθάει πολύ καθώς τόσο η ικανοποίηση της ανάγκης του παιδιού για τροφή όσο και η στενή σωματική επαφή με τη μητέρα το γεμίζουν με αισθήματα αποδοχής και ασφάλειας. Και η μητέρα όμως νιώθει ότι έρχεται πολύ κοντά του.
Προσπαθήστε να κοιτάτε το μωρό σας στα μάτια κάθε φορά που του απευθύνεστε με οποιονδήποτε τρόπο. Έτσι θα νιώθει ότι είστε εκεί απερίσπαστα.
Τα χάδια, το μασάζ και γενικά η σωματική επαφή καθησυχάζουν το μωρό αλλά και εσάς και βαθαίνουν το δέσιμό σας.
Δώστε του την αποκλειστικότητα. Μη μιλάτε στο τηλέφωνο και γενικά μην απασχολείστε με κάτι άλλο όταν είστε μαζί του.
Ανταποκριθείτε στο κλάμα ή στο γέλιο του και γενικά σε όλα τα στοιχεία που δείχνουν ότι θέλει την προσοχή σας, το συντομότερο δυνατό. Μην το αφήνετε να περιμένει.
Φροντίστε να έχετε μία ρουτίνα μαζί του. Τα μωρά χρειάζονται μία δομημένη καθημερινότητα με τακτικές ώρες φαγητού, ύπνου, μπάνιου κ.λπ. Γι’ αυτό προσπαθήστε, όσο γίνεται, να δημιουργήστε ένα σταθερό πρόγραμμα.
Παίξτε. Τα παιδιά δε θέλουν μόνο φαγητό και ύπνο. Από πολύ νωρίς χρειάζονται ερεθίσματα και παιχνίδι για να αναπτυχθούν ομαλά. Οπότε προβλέψτε χρόνο και γι’ αυτό.
