Επιδημιολογικά δεδομένα και οδηγίες από τον ΕΟΔΥ.
Ο μήνας Μάϊος έχει καθιερωθεί ως μήνας ευαισθητοποίησης για το Μελάνωμα. Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) σηματοδοτεί την έναρξη του Μήνα Ευαισθητοποίησης για το Μελάνωμα, συμμετέχοντας στην ευαισθητοποίηση και την ενημέρωση του κοινού, τα μέτρα πρόληψης και τον προσυμπτωματικό έλεγχο για την επικίνδυνη νόσο.
Το μελάνωμα είναι ο πιο θανατηφόρος τύπος καρκίνου του δέρματος. Αναπτύσσεται κυρίως στα κύτταρα (μελανοκύτταρα) που παράγουν μελανίνη – τη χρωστική ουσία που δίνει στο δέρμα το χρώμα του. Συνήθως, εμφανίζεται ως μία μικρή μαύρη κηλίδα στο δέρμα ή μπορεί να αναπτυχθεί επί προϋπάρχοντος σπίλου (ελιάς). Η πρώιμη διάγνωση του μελανώματος και οι νέες θεραπείες έχουν οδηγήσει σε πάρα πολύ καλά θεραπευτικά αποτελέσματα με πενταετή επιβίωση πάνω του 90%.
Επιδημιολογικά Δεδομένα
Μόνο το 2020, διαγνώστηκαν περίπου 325.000 νέες περιπτώσεις μελανώματος παγκοσμίως και περίπου 57.000 άνθρωποι πέθαναν από τη νόσο. Η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία παρουσιάζουν την υψηλότερη συχνότητα μελανώματος ακολουθούμενες από τη Δυτική Ευρώπη, τη Βόρεια Αμερική και τη Βόρεια Ευρώπη ενώ το μελάνωμα εξακολουθεί να είναι σπάνιο στις περισσότερες χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Στην Ελλάδα το 2020 υπήρξαν 1.313 νέες περιπτώσεις μελανώματος με τη νόσο να αποτελεί τη 14η πιο συχνή κακοήθη νεοπλασία στον ελληνικό πληθυσμό.
Ο κίνδυνος μελανώματος αυξάνεται όσο αυξάνεται η ηλικία. Ωστόσο, το μελάνωμα δεν είναι ασυνήθιστο ακόμη και σε άτομα κάτω των 30 ετών εφόσον αποτελεί τον δεύτερο πιο συχνό καρκίνο σε άτομα 15-34 ετών. Οι άντρες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να εμφανίσουν μελάνωμα σε σχέση με τις γυναίκες. Αυτό οφείλεται τόσο σε συμπεριφορικούς (μεγαλύτερη έκθεση στον ήλιο και μικρότερη προστασία από αυτόν) όσο και σε βιολογικούς παράγοντες (πιο παχύ δέρμα με λιγότερο υποδόριο λίπος).
Παράγοντες κινδύνου
Οι ακόλουθοι παράγοντες μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης μελανώματος:
- Υπερβολική έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (UV). Η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία, η οποία προέρχεται από τον ήλιο και από λαμπτήρες ή κρεβάτια για τεχνητό μαύρισμα (solarium), μπορεί να αυξήσει τον κίνδυνο καρκίνου του δέρματος, συμπεριλαμβανομένου του μελανώματος. Έξι στις δέκα περιπτώσεις μελανώματος οφείλονται σε υπερβολική έκθεση στον ήλιο.ü
- Ανοιχτό δέρμα. Το να έχετε λιγότερη χρωστική ουσία (μελανίνη) στο δέρμα σας σημαίνει ότι έχετε λιγότερη προστασία από την καταστροφική υπεριώδη ακτινοβολία. Ωστόσο, το μελάνωμα μπορεί να αναπτυχθεί και σε άτομα με πιο σκούρα χροιά.ü
- Ιστορικό ηλιακού εγκαύματος
- Διαμονή κοντά στον ισημερινό ή σε υψηλότερο υψόμετρο. Οι άνθρωποι που ζουν πιο κοντά στον ισημερινό της γης, όπου οι ακτίνες του ήλιου είναι πιο άμεσες, βιώνουν υψηλότερες ποσότητες υπεριώδους ακτινοβολίας από εκείνους που ζουν πιο βόρεια ή νότια. Επιπλέον, εάν ζείτε σε υψηλό υψόμετρο, εκτίθεστε σε περισσότερη υπεριώδη ακτινοβολία.
- Παρουσία πολλών σπίλων ή ασυνήθιστων σπίλων
- Οικογενειακό ιστορικό μελανώματος
- Εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα
Πρώιμη διάγνωση – Διάγνωση
Η κατάλληλη ενημέρωση του πληθυσμού όσον αφορά στην πρόληψη και η αύξηση της επαγρύπνησης του κοινού για τη νόσο αποτελούν τη βάση της πρώιμης διάγνωσης. Ιδιαίτερη προσοχή και εγρήγορση συνιστάται στα άτομα με παράγοντες κινδύνου. Η διάγνωση του καρκίνου του δέρματος πραγματοποιείται από εξειδικευμένο ιατρό (δερματολόγο, χειρουργό ή ογκολόγο). Συγκεκριμένα στην περίπτωση του μελανώματος, η διάγνωση βασίζεται στον οδηγό ABCDE (5 πρώτα γράμματα της αγγλικής αλφαβήτου): Asymmetry (ασυμμετρία στο σχήμα του σπίλου), Border (ασαφή όρια), Color (ανομοιομορφία του χρώματος), Diameter (διάμετρος), Evolving (εξέλιξη και μεταβολή του σπίλου).
Μέτρα Πρόληψης
- Προστατευόμαστε από τις ακτίνες UV όλο το χρόνο και όχι μόνο το καλοκαίρι καθώς αυτές μπορούν να φτάσουν σε μας (μέσω αντανάκλασης από επιφάνειες όπως το νερό, το τσιμέντο, η άμμος ή το χιόνι) και τις συννεφιασμένες μέρες.
- Παραμένουμε κατά το δυνατόν περισσότερο στη σκιά.
- Επιλέγουμε ρούχα που καλύπτουν τα χέρια και τα πόδια μας.
- Φοράμε καπέλο με φαρδύ γείσο για να σκιάζουμε το κεφάλι, το πρόσωπο, τα αυτιά το λαιμό και τον αυχένα.
- Σε εξωτερικούς χώρους κατά τη διάρκεια της ημέρας δεν ξεχνάμε να φοράμε γυαλιά ηλίου με κατάλληλους φακούς που μπλοκάρουν τις ακτίνες UVA και UVB.
- Χρησιμοποιούμε καθημερινά αντηλιακό με κατάλληλο παράγοντα προστασίας από την υπεριώδη ακτινοβολία (μεγαλύτερο από SPF 15 και ιδανικά άνω του SPF 30) ανάλογα με την ώρα της ημέρας ή τη διάρκεια της έκθεσής μας στον ήλιο.
- Αποφεύγουμε το τεχνητό μαύρισμα/έκθεση σε πηγές υπεριώδους ακτινοβολίας.
- Οποιαδήποτε αλλαγή στο χρώμα του δέρματος μετά από έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία (είτε πρόκειται για μαύρισμα είτε για έγκαυμα) είναι σημάδι τραυματισμού και όχι υγείας.
- Απευθυνόμαστε στο δερματολόγο μας τακτικά (για σπιλογράφημα/χαρτογράφηση των σπίλων του σώματος) αλλά και σε περίπτωση που παρατηρήσουμε αλλαγές στο δέρμα μας όπως τον εντοπισμό μιας πληγής που δεν επουλώνεται, την εμφάνιση ενός νέου σπίλου ή την αλλαγή στα όρια, το μέγεθος/διάμετρο, το χρώμα και γενικά στην ανάπτυξη του.
