Γράφει ο Ανδρέας Κατσάμπας, Ομ. Καθηγητής Δερματολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Διευθυντής Δερματολογικού Τμήματος του Νοσοκομείου «Υγεία»
Η ψωρίαση είναι μία συχνή, μη μεταδοτική χρόνια δερματοπάθεια που χαρακτηρίζεται από την εμφάνιση ερυθρών πλακών που καλύπτονται από αργυρόχροια λέπια και η οποία προσβάλλει το δέρμα, τα νύχια και μερικές φορές τις αρθρώσεις.
Η ψωρίαση είναι αρκετά συχνή νόσος και προσβάλλει κατά μέσο όρο το 2-3% του παγκόσμιου πληθυσμού (περίπου 200.000 περιπτώσεις στην Ελλάδα). Η αιτιολογία της ψωρίασης δεν είναι γνωστή, υπάρχει όμως μία κληρονομική προδιάθεση.
Η κλινική μορφή της ψωρίασης διαφέρει από ασθενή σε ασθενή, αλλά και στον ίδιο ασθενή, παρουσιάζει δε εξάρσεις και υφέσεις. Η βαρύτητα της ψωρίασης ενισχύεται από το γεγονός ότι οι σοβαρές μορφές της νόσου συνοδεύονται και από άλλες παθήσεις (συννοσηρότητες), όπως σακχαρώδης διαβήτης, αρτηριακή υπέρταση, στεφανιαία νόσος, υπερλιπιδαιμία, παχυσαρκία και κατάθλιψη.
Η θεραπεία της ψωρίασης έχει βελτιωθεί ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια. Σήμερα είναι διαθέσιμοι πολλοί θεραπευτικοί παράγοντες, οι οποίοι περιλαμβάνουν κρέμες και αλοιφές (τοπική θεραπεία), φωτοθεραπεία και φάρμακα χορηγούμενα είτε από το στόμα είτε με τη μορφή ενέσεων (συστηματική θεραπεία).
Η επιλογή της θεραπείας εξαρτάται από διάφορους παράγοντες όπως η βαρύτητα της νόσου, η έκταση των βλαβών, η ανταπόκριση σε προηγούμενες θεραπείες, η ηλικία του ασθενούς, το φύλο, οι συννοσηρότητες και η υποκειμενική αντίληψη του ασθενούς για τη νόσο του.
α. Τοπική θεραπεία: Κορτικοειδή
Τα κορτικοειδή είναι τα συχνότερα χρησιμοποιούμενα φάρμακα για την αντιμετώπιση της ήπιας και μέτριας βαρύτητας ψωρίασης. Διατίθενται με τη μορφή κρέμας, αλοιφής, gel, λοσιόν, σαμπουάν και αφρού και εφαρμόζονται 1-2 φορές την ημέρα για μικρά χρονικά διαστήματα και η διακοπή τους γίνεται σταδιακά.
β. Συνθετικά ανάλογα της βιταμίνης D3 (καλσιποτριόλη-καλσιτριόλη)
Τα φάρμακα αυτά χρησιμοποιούνται είτε μόνα τους, είτε σε συνδυασμό με τοπικά κορτικοειδή. Εφαρμόζονται 1-2 φορές την ημέρα και είναι δυνατόν να προκαλέσουν τοπικό ερεθισμό. Η χρήση τους στην εγκυμοσύνη δεν επιτρέπεται.
γ. Τοπικοί αναστολείς καλσινευρίνης (tacrolimus–pimecrolimus)
Είναι ιδιαίτερα χρήσιμες ουσίες σε πτυχές, πρόσωπο και γεννητικά όργανα. Οι αναστολείς της καλσινευρίνης δεν επιτρέπονται στην εγκυμοσύνη.
δ. Άλλες τοπικές θεραπείες
Τοπικά ρετινοειδή (ταζαροτένη), ενυδατικοί παράγοντες, σαλικυλικό οξύ και παράγωγα της πίσσας είναι δυνατόν να χρησιμοποιηθούν σε ειδικές περιπτώσεις για την απομάκρυνση των λεπίων και την ενυδάτωση.
Φωτοθεραπεία
Η φωτοθεραπεία χρησιμοποιείται εις την μέτρια και σοβαρή ψωρίαση μόνη της ή σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή. Περιλαμβάνει την έκθεση του σώματος είτε στο ηλιακό φως (ηλιοθεραπεία), είτε σε τεχνητό φως (λυχνίες). Επαναλαμβανόμενες θεραπείες είναι απαραίτητες. Η φωτοθεραπεία διακρίνεται σε δύο κατηγορίες. Τη φωτοθεραπεία με υπεριώδη ακτινοβολία Β και τη φωτοχημειοθεραπεία ή θεραπεία PUVA, όπου η έκθεση σε υπεριώδη ακτινοβολία Α ενεργοποιείται με τη λήψη ενός φαρμάκου (ψωραλένιο). Τα τελευταία χρόνια, το Excimer Laser έχει χρησιμοποιηθεί για τη θεραπεία εντοπισμένων ανθεκτικών βλαβών.
Επειδή η έκθεση στην υπεριώδη ακτινοβολία μπορεί να έχει κινδύνους (γήρανση-φωτοευαισθησία-καρκίνος του δέρματος), η θεραπεία πρέπει να γίνεται με την καθοδήγηση δερματολόγου.
Συστηματική θεραπεία
Η συστηματική θεραπεία χορηγείται σε μέτρια και σοβαρή ψωρίαση και περιλαμβάνει τις κλασσικές θεραπείες (μεθοτρεξάτη, κυκλοσπορίνη, ρετινοειδή) και τους βιολογικούς παράγοντες.
Μεθοτρεξάτη:
Χορηγείται συνήθως σε μία εβδομαδιαία δόση. Είναι δυνατόν να προκαλέσει στομαχικές διαταραχές και ο ασθενής πρέπει να ελέγχεται κατά διαστήματα εργαστηριακά (ηπατική λειτουργία)
Κυκλοσπορίνη:
Είναι το ίδιο περίπου δραστική με την μεθοτρεξάτη αλλά δεν πρέπει να χορηγείται περισσότερο από ένα έτος. Η κυκλοσπορίνη αυξάνει την πιθανότητα λοιμώξεων και άλλων παθήσεων συμπεριλαμβανομένων και των νεοπλασιών. Ο ασθενής πρέπει να ελέγχει τη νεφρική λειτουργία και την αρτηριακή πίεση. Η εγκυμοσύνη και ο θηλασμός αποτελούν αντένδειξη για την κυκλοσπορίνη και την μεθοτρεξάτη.
Βιολογικά φάρμακα:
Η κατανόηση της αιτιολογίας της ψωρίασης σε συνδυασμό με τη πρόοδο στη βιοτεχνολογία έχουν οδηγήσει στη δημιουργία βιομορίων που συμμετέχουν στο ανοσολογικό σύστημα και λέγονται βιολογικοί παράγοντες. Η χρήση των παραγόντων αυτών έχει επιφέρει πραγματική επανάσταση στη θεραπεία της ψωρίασης.
Οι βιολογικοί παράγοντες χορηγούνται συνήθως με ένεση και έχουν ένδειξη σε μέτρια και σοβαρή ψωρίαση σε άτομα που δεν έχουν ανταποκριθεί ή έχουν αντένδειξη στις κλασσικές θεραπείες.
Η χορήγηση των φαρμάκων αυτών απαιτεί εργαστηριακό έλεγχο, πριν αλλά και κατά τη θεραπεία, για την αποφυγή ανεπιθύμητων ενεργειών. Οι βιολογικοί παράγοντες δεν χορηγούνται σε άτομα με ενεργείς λοιμώξεις, με ιστορικό κακοήθειας, στην εγκυμοσύνη και τον θηλασμό.
Μερικά από τα φάρμακα αυτά είναι το Apremilast (χορήγηση από το στόμα) και τα ενέσιμα Etanercept, infliximab, adalimumab, ustekinumab, secucinumab, ixekizumab, guselkumab, tidrakizumab και certolizumab. Τρία από τα παραπάνω έχουν ένδειξη και για τα παιδιά.
Η δοσολογία των βιολογιών φαρμάκων διαφέρει για κάθε ένα από αυτά, γενικώς όμως χορηγούνται κατά αραιά χρονικά διαστήματα.
Συμπερασματικά, ο ασθενής και ο δερματολόγος θα επιλέξουν την κατάλληλη θεραπευτική αγωγή με βάση της ανάγκες του ασθενούς, τη μορφή της ψωρίασης, τις προηγούμενες θεραπείες, τη βαρύτητα της νόσου και τη ψυχική κατάσταση του πάσχοντος.
Λόγω της χρονιότητας της νόσου, είναι προτιμότερο να αρχίζει κανείς με ηπιότερες θεραπείες (τοπικές-φωτοθεραπείες) και να προχωράει σε ισχυρότερες αγωγές όταν τις έχει ανάγκη ο ασθενής.
Ο τελικός στόχος είναι να επιλεγεί η πιο δραστική αγωγή με τις λιγότερες δυνατές ανεπιθύμητες ενέργειες. Το σημερινό μας οπλοστάσιο μας κάνει ιδιαίτερα αισιόδοξους.
