Η ευεργετική / θεραπευτική επίδραση της φύσης στην ψυχολογία μας

Γράφει η Κλειώ Αποστολάκη, Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπεύτρια, Οικοψυχολόγος, ιδρύτρια της Ελληνικής Εταιρίας Οικοψυχολογίας, Ψυχικής και Ενιαίας Υγείας, Εκπρόσωπος της Διεθνούς Εταιρίας Οικοψυχολογίας (ΙES) στην Ελλάδα                                                                       https://www.ecopsychology.gr/

Η ψυχική υγεία είναι ιδιαίτερα σημαντική για την διατήρηση και επίτευξη της ισορροπίας της ύπαρξής μας και της ομαλής αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον, ανθρώπινο και μη. Η συσχέτιση του ανθρώπου με τον πλανητικό ιστό και η ισορροπία αμφότερων είναι προϋπόθεση για την επιβίωση. Και ενώ η συμπερίληψη του παράγοντα Φύση στην καθημερινότητα του ανθρώπινου είδους ήταν αυτονόητη από τα πανάρχαια χρόνια, στην σύγχρονη εποχή και στο δυτικό τρόπο σκέψης έχει παραγκωνιστεί με αρνητικές συνέπειες στην ευζωία όλου του πλανητικού συστήματος.
Η έμφυτη ανάγκη του ανθρώπου για τη σύνδεσή του με τη Φύση είχε ήδη αποδειχθεί βιολογικά και ορίστηκε ως Βιοφιλία από τον Ε. Wilson το 1984, ενώ πολλές άλλες επιστήμες επανατοποθετήθηκαν μέσα από παρατηρήσεις και έρευνες στα οφέλη της Φύσης στην ολιστική υγεία του ανθρώπου. Ο κλάδος της Ψυχολογίας για παράδειγμα άρχισε να καλλιεργεί στους κόλπους της την Οικοψυχολογία, ενώ στη Σκοτία είναι εγκεκριμένη η «συνταγογράφηση» δραστηριοτήτων στη Φύση για την ανάρρωση ασθενών.

Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, έρευνες απέδειξαν ότι ο χρόνος σε εξωτερικούς χώρους ήταν ένας από τους βασικούς παράγοντες που επέτρεψαν στους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν το άγχος της πανδημίας COVID-19. Καθ’ όλη τη διάρκεια της πανδημίας, σχεδόν οι μισοί (45%) των ανθρώπων στο Ηνωμένο Βασίλειο παραδέχθηκαν ότι η επίσκεψη σε χώρους πρασίνου, όπως πάρκα, τους βοήθησε να αντεπεξέλθουν. Τα ευρήματά αυτά επιβεβαιώνονται και από άλλες έρευνες που διαπίστωσαν ότι οι άνθρωποι που επισκέπτονταν και παρατηρούσαν τη φύση, κυρίως, είχαν σημαντικό όφελος  στην υποστήριξη της ευημερίας τους. Αυτό μας υπογραμμίζει τη σημαντικότητα της συμπερίληψης της Φύσης στην καθημερινότητα μας και προς την πρόληψη αλλά και μέρος της αντιμετώπισης ζητημάτων ψυχικής υγείας.

Η πιο κατάλληλη λέξη για να περιγράψει το είδος της σχέσης που έχει οφέλη προς αυτή την κατεύθυνση είναι η επασύνδεσή μας με την έμφυτη ανάγκη της αλληλεπίδρασης. Υπάρχουν διάφοροι τρόποι που μπορούμε να ενθυμηθούμε και να αναβιώσουμε τη σύνδεσή μας με τη φύση. Η πιο αποτελεσματική εμβάθυνση είναι μέσω των πρακτικών της Οικοθεραπείας και της Οικοψυχολογίας όπου αξιοποιούνται τεχνικές της Ψυχολογίας και της Ψυχοθεραπείας  με σκοπό την αντίληψη του εαυτού μέσω της σοφίας της Φύσης και της προσωπικής ανάπτυξης και ενδυνάμωσης.

Ωστόσο κάποιες απλές πρακτικές μπορεί επίσης να αποτελέσουν μια καλή αρχή για επαναφέρει και να ενθυμηθεί κάποιος τον ‘φυσικό’ του εαυτό.

-Αναζητήστε τη φύση γύρω σας.

Ακόμα και αν ζείτε σε ένα αστικό περιβάλλον, σίγουρα υπάρχουν στοιχεία της φύσης γύρω σας που σας καλούν να τα ανακαλύψετε και να τα εξερευνήσετε. Δεν χρειάζεται να είναι συγκεντρωμένα σε ένα πάρκο ή σε ένα δάσος, μπορεί να είναι τα δέντρα στο δρόμο της γειτονιάς σας, τα φυτά που ξεπροβάλλουν από τα πλακάκια, τα ζώα γύρω σας . Επικεντρωθείτε και στις αλλαγές θερμοκρασίας του καιρού, στα χρώματα και στους ήχους της πλάσης νωρίς το πρωί με την ανατολή του ηλίου, το αεράκι που ανανεώνει την ατμόσφαιρα του χώρου σας μπαίνοντας από το παράθυρο. Συνειδητοποιείστε τη συνύπαρξη των στοιχείων στο μικρό δίκτυο της γειτονιάς σας και πως αλληλεπιδράτε με αυτά

–Αφυπνίστε τις αισθήσεις σας.

Κλείστε τα μάτια σας και απομονώστε μία-μία τις αισθήσεις σας προσπαθώντας να πάρετε τις πληροφορίες που σας δίνουν για το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεστε. Μυρίστε, ακούστε, γευτείτε, ακουμπήστε. Στο τέλος ανοίξτε τα μάτια σας και κάνοντας περιστροφή του κεφαλιού σας προς όλες  τις κατευθύνσεις αναζητείστε και παρατηρήστε στοιχεία της φύσης που βρίσκονται γύρω σας.

Με τις αισθήσεις σας αφυπνισμένες, ξεκινήστε την ημέρα σας με άλλη διάθεση και θα παρατηρήσετε ότι τα ερεθίσματα που εισπράττετε μέσω αυτών θα σας οδηγήσουν σε μια διερευνημένη οπτική του περιβάλλοντος στο οποίο κινείστε

-Αναζητήστε εξορμήσεις στη φύση

Ακόμα και μια βόλτα σε ένα πάρκο ή σε ένα κοντινό άλσος σας δίνει την ευκαιρία να βιώσετε μια επαρκή για την καθημερινότητα επαφή με τη φύση γύρω σας.΄ Όταν όμως έχετε την ευκαιρία, επιδιώξτε να περιπλανηθείτε σε ασφαλή πλαίσια σε ένα δάσος  όπου και μόνο ένα ήρεμο και σιωπηλό περπάτημα θα σας φέρει σε επαφή με αυτό που ονομάζεται Forest Bathing-Λουτρό Δάσους. Έχει αποδειχθεί επιστημονικά από τον ιατρικό κλάδο, κυρίως στις Ασιατικές χώρες,  ότι τα πτητικά έλαια των δέντρων που ανταλλάσουν πληροφορίες μεταξύ τους έχουν ευεργετικά αποτελέσματα στην ενίσχυση του ανοσοποιητικού, στην μείωση του άγχους και στην βελτίωση της διάθεσης. Η Βιοποικιλότητα μέσω πλούτου ειδών πτηνών, ακολουθούμενο από πλούτο φυτικών ειδών, βιότοπο  και η ποικιλομορφία και ο πλούτος της φύσης σχετίζονται όλα με τη βελτίωση της ευημερίας, αυξημένο θετικό συναίσθημα (διάθεση) και χαμηλότερα επίπεδα
άγχους. Επιπρόσθετα η συμμετοχή σε ομάδες με την ίδιο κίνητρο προάγουν την κοινωνικότητα και την καλλιέργεια του ανθρώπινου ιστού συνύπαρξης.

–Φέρτε τη φύση στο σπίτι σας

Φροντίστε το περιβάλλον που ζείτε και εργάζεστε να έχει φυτά, στοιχεία της φύσης που σας αρέσουν, όπως παράδειγμα τρεχούμενο νερό , μουσική από δάσος ή ωκεανό αλλά και εικόνες από τοπία που σας προκαλούν όμορφα συναισθήματα. Ακόμα και φωτογραφίες από διακοπές σας στη φύση που σας φέρνουν θετικές αναμνήσεις είναι δυνατά για να σας υπενθυμίζουν την σπουδαιότητα της συνύπαρξης αυτή και να λειτουργούν αγχολυτικά μέσα στην ημέρα.

Η ενασχόλησή σας επίσης με τα φυτά ή τα ζώα σας κρατάει σε μια συνεχόμενη αλληλεπίδραση και αξιοποιείται θεραπευτικά σε πολλά κέντρα αποκατάστασης ψυχικής υγείας γιατί δίνει νόημα στην ύπαρξη, καλλιεργεί τον σεβασμό και την φροντίδα, κινητοποιεί την ενέργεια και προάγει την ενσυναίσθηση και την αγάπη.

Όλα τα παραπάνω πέρα των θετικών αποτελεσμάτων που φέρνουν για τον άνθρωπο, προάγουν και την συνειδητοποίηση της σημαντικότητας του φυσικού περιβάλλοντος και καλλιεργούν την ανάγκη της προστασίας του και ενεργειών ως προς τη διατήρησή του, γιατί μόνο έτσι επιβιώνουμε και θα επιβιώσουμε και σαν είδος στο μέλλον. Ουσιαστικά καλούμαστε να επαναπροσδιορίσουμε τη θέση μας, μετακινούμενοι από την κορυφή της πυραμίδας της ζωής στην περίληψή της στον κύκλο της ζωής ως μέρος του ευρύτερου ιστού της Φύσης.