Η κ. Βασιλική Δανέλλη – Μυλωνά, Πρόεδρος του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς» ( ΙΟΑΣ), σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liveit.gr, αναφέρεται στις αιτίες του υψηλού αριθμού τροχαίων δυστυχημάτων στη χώρα μας και τονίζει την σημασία τόσο της πρόληψης όσο και της υιοθέτησης μιας κουλτούρας οδικής ασφάλειας που θα σέβεται και θα προστατεύει τις ανθρώπινες ζωές.
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
-Με ποια αφορμή δημιουργήθηκε το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς»;
Το Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας (ΙΟΑΣ) «Πάνος Μυλωνάς» δημιουργήθηκε από μία ανάγκη να μη χάνονται άνθρωποι άδικα στους δρόμους. Η αιτία προϋπήρχε με τη χώρα μας να βρίσκεται στις χειρότερες θέσεις με θανατηφόρα τροχαία στην Ευρώπη. Αφορμή αποτέλεσε ο τραγικός θάνατος άδικος θάνατος του γιού μου Πάνου Μυλωνά ο οποίος στις 22 Μαρτίου του 2004, σε ηλικία 22 ετών, έχασε τη ζωή του σε τροχαίο δυστύχημα στο δρόμο Κορίνθου-Πατρών στο 145,3 χλμ. στο Δερβένι. Ο Πάνος έχασε τη ζωή του πηγαίνοντας στο Πανεπιστήμιο Πατρών όπου τελείωνε τις σπουδές του, στη Σχολή Μηχανολόγων και Αεροναυπηγών Μηχανικών, εξαιτίας ενός ασυνείδητου οδηγού που μπήκε στο ρεύμα του.
–Από πού αντλήσατε δύναμη να ξεπεράσετε την προσωπική σας απώλεια ώστε να μπορέσετε να στηρίξετε και άλλους ανθρώπους, μέσα από τη δράση σας;
Αυτός ο αβάσταχτος πόνος για την αιφνίδια άδικη απώλεια του Πάνου, αυτό το άδικο που μας έπνιγε για ότι συνέβη στην οικογένειά μας, ήταν και είναι ότι πιο καταστροφικό για μένα, το σύζυγό μου και το μικρότερο γιο μου που λάτρευε το μεγάλο του αδερφό. Βρέθηκα σε απόγνωση βλέποντας την οικογένειά μου να διαλύεται έχοντας χάσει ένα αξιολάτρευτο παιδί που με τη θετική του σκέψη, το χαμόγελο του και τη δημιουργικότητά του, μας έδινε ελπίδα και δύναμη στη ζωή μας με ένα λαμπρό μέλλον να προδιαγράφεται μέσα από τις ικανότητες και τις επιτυχίες του από τη μικρή κιόλας ηλικία.
Σκέφτηκα τότε πως ίσως ήταν μία παρηγοριά αυτός ο άδικος θάνατος να γίνει αφορμή να σωθούν πολλοί άλλοι νέοι άνθρωποι και έτσι ξεκίνησε όλος αυτός ο αγώνας, ένας αγώνας δύσκολος με απρόβλεπτη πορεία και αποτελέσματα.
Είχαμε όμως κοντά μας ήδη πέρα από το Πανεπιστήμιο του Πάνου και άλλους ευαισθητοποιημένους φορείς που αποτέλεσαν τα ιδρυτικά Μέλη του Ινστιτούτου.
Ήταν όμως πράγματι πολύ δύσκολα όταν ξεκινήσαμε μετά την ίδρυση του καταστατικού του Ινστιτούτου και τις πρώτες επαφές με τους φορείς της πολιτείας που θέλαμε να φέρουμε κοντά για να συμπορευτούν σε αυτή την προσπάθεια. Όλοι έλεγαν ότι «δεν γίνεται τίποτα σε αυτή τη χώρα, άδικα χάνετε το χρόνο σας, μάταια προσπαθείτε…». Και η απάντησή μου ήταν τότε πως «αυτό που είναι σίγουρο είναι πως αν δεν προσπαθήσουμε σίγουρα δεν θα γίνει τίποτα, δεν αξίζει όμως να προσπαθήσουμε έστω και μία ζωή αν σώσουμε;».
Κουράγιο μου έδωσε τότε η στήριξη του προέδρου της Δημοκρατίας, αείμνηστου Κωστή Στεφανόπουλου ο οποίος ανταποκρίθηκε άμεσα σε επιστολή μου καλώντας με στο Προεδρικό Μέγαρο για να με ακούσει για το εγχείρημα που επιχειρούσαμε. Ακόμη θυμάμαι τα λόγια του και τις συμβουλές του, προφητικά και πολύτιμα για την μετέπειτα πορεία του Ινστιτούτου.
Έτσι ξεκινήσαμε με όραμα έναν κόσμο χωρίς τροχαία δυστυχήματα και με αυτό το ίδιο όραμα συνεχίζουμε και πιστεύω πώς έχουμε ήδη σώσει πολλές ζωές. Αποστολή μας είναι να ασκήσουμε επιρροή στην Κοινωνία για την καλλιέργεια κυκλοφοριακής παιδείας και την ασφαλή συμπεριφορά στο δρόμο, καθώς και να υποστηρίζουμε τους φορείς της Πολιτείας σε δράσεις πρόληψης. Δεν σταματάμε όμως, έχουμε πολύ δρόμο να διανύσουμε μέχρι να πετύχουμε το όραμά μας.
–Ποιες είναι οι βασικές αιτίες του υψηλού αριθμού τροχαίων δυστυχημάτων στη χώρα μας;
Το 2021 η Ελλάδα κατέγραψε 57 θανάτους ανά εκατομμύριο κατοίκους όταν ο Ευρωπαϊκός Μέσος Όρος ήταν 45 νεκροί. Στο ένα άκρο έχουμε τη Νορβηγία με 15 νεκρούς και στον αντίποδα η Ρουμανία με 92,7 νεκρούς. Η απάντηση δεν είναι απλή καθώς η Οδική Ασφάλεια είναι ένα πολυπαραγοντικό ζήτημα. Ας δούμε λίγο ξεχωριστά το τρίγωνο Άνθρωπος – Δρόμος – Όχημα για να κατανοήσουμε καλύτερα το θέμα. Καταρχάς ο ανθρώπινος παράγοντας, όπως γνωρίζουμε, είναι αποκλειστικά υπεύθυνος ή συνυπεύθυνος στο 95% των περιπτώσεων τροχαίων συμβάντων.
Το Ι.Ο.ΑΣ. ακολουθεί την Προσέγγιση του Ασφαλούς Συστήματος, μία από τις βασικές παραδοχές της οποίας είναι ότι οι άνθρωποι κάνουν λάθη τα οποία μπορεί να οδηγήσουν σε τροχαίες συγκρούσεις. Έτσι λοιπόν και στην Ελλάδα οι βασικοί παράγοντες πρόκλησης τροχαίων συγκρούσεων που σχετίζονται με τον άνθρωπο είναι, όπως και στις περισσότερες χώρες, η υπερβολική ταχύτητα, η μη χρήση ζώνης ή κράνους, η κατανάλωση αλκοόλ πριν την οδήγηση και η απόσπαση προσοχής (κυρίως μέσω της χρήσης του κινητού τηλεφώνου. Από κει και πέρα όμως ξεκινούν οι ιδιομορφίες της ελληνικής περίπτωσης καθώς αν αναλογιστούμε την επιθετικότητα που διακρίνει τους Έλληνες οδηγούς (η οποία τεκμηριώνεται με σχετικές έρευνες) σε συνδυασμό με την ελλιπή αστυνόμευση, καταλήγουμε στη συχνή μη τήρηση των κανόνων σε βάρος της Οδικής Ασφάλειας. Έτσι πολλές επικίνδυνες συμπεριφορές τις συναντάμε στη χώρα μας μεγεθυμένες. Για παράδειγμα σχετικές μελέτες δείχνουν πως οι Έλληνες παραδέχονται να κάνουν χρήση του κινητού ενώ οδηγούν περισσότερο από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο.
Οι κανόνες όμως δεν αφορούν μόνο στους οδηγούς αλλά σε όλους τους χρήστες του οδικού δικτύου. Αναλύοντας τα στοιχεία για συγκεκριμένες ομάδες χρηστών του οδικού δικτύου, προκύπτει ότι το 2019 περισσότεροι από τους μισούς θανάτους από τροχαία στην Ελλάδα αφορούσαν σε ευάλωτους χρήστες του οδικού δικτύου (πεζούς, οδηγούς ποδηλάτων και μοτοσικλετιστές). Το ποσοστό αυτό είναι υψηλότερο από αυτό που παρατηρείται στην Ε.Ε. συνολικά. Ειδικά για τους μοτοσικλετιστές, το 2020 το ποσοστό των θανάτων μοτοσικλετιστών επί του συνόλου των θανάτων από τροχαίες συγκρούσεις έφτασε το 32,2% για την Ελλάδα, τοποθετώντας τη στην πρώτη θέση σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Πέρα από τους μοτοσικλετιστές, έμφαση πρέπει να δοθεί και στην προστασία και βελτίωση των παρεχόμενων υποδομών για πεζούς και ποδηλάτες, με στόχο την ασφάλειά τους αλλά και την προώθηση εναλλακτικών και πιο βιώσιμων τρόπων μετακίνησης. Για αυτό το λόγο έχουμε επενδύσει στην ενημέρωση, εκπαίδευση και ευαισθητοποίηση όλων των χρηστών του οδικού δικτύου.
Όσον αφορά στις υποδομές δεν χωράει αμφισβήτηση ότι στη μεγάλη αυτή μείωση των θανάτων που σημειώθηκε κατά την προηγούμενη δεκαετία οφείλεται κατά πολύ στους νέους, σύγχρονους αυτοκινητόδρομους 2.200 km σήμερα από 750 km το 2007. Ωστόσο, αυτό αφορά μόνο στον κύριο κορμό του οδικού δικτύου της Ελλάδας και όχι στους επαρχιακούς δρόμους που τα προβλήματα είναι πολλά ακόμη. Οι δε αστικές οδικές υποδομές, όπως αναφέρθηκε, δεν είναι καθόλου φιλικές για τους ευάλωτους χρήστες του οδικού δικτύου όπως είναι τα παιδιά και οι νέοι που κυρίως περπατούν, ποδηλατούν ή οδηγούν μηχανές. Τέλος, όσον αφορά στα οχήματα, η μη επαρκής συντήρηση και ο γηρασμένος στόλος οχημάτων είναι ένας ακόμη παράγοντας που επιβαρύνει την ασφαλή κυκλοφορία.
-Ποιες είναι οι βασικές δράσεις του ΙΟΑΣ;
H συμβολή του Ινστιτούτου είναι σημαντική όσον αφορά στην προώθηση της εκπαίδευσης στην Οδική Ασφάλεια και την Κινητικότητα στη χώρα μας, καθώς μόνο στα τελευταία χρόνια έχουν εκπαιδευτεί μέσω των προγραμμάτων μας περισσότεροι από 265.000 μαθητές μέσα σε σχολικές τάξεις. Έχουμε αναπτύξει εκπαιδευτικά προγράμματα για όλες τις ηλικίες, επιστημονικά τεκμηριωμένα, που συνδυάζουν τη θεωρητική με τη βιωματική προσέγγιση και ανταποκρίνονται αφενός μεν στις ανάγκες των μαθητών ως χρήστες του οδικού δικτύου και αφετέρου στα παιδαγωγικά πλαίσια που θέτει το Υπουργείο Παιδείας και Θρησκευμάτων με το οποίο έχουμε μια εξαιρετική συνεργασία. Παράδειγμα αυτής της συνεργασίας είναι και ο Πανελλήνιος Μαθητικός διαγωνισμός Ψηφιακής Δημιουργίας για την Οδική Ασφάλεια που από το 2017 διοργανώνουμε από κοινού, σε συνεργασία με το Τμήμα της Εκπαιδευτικής Ραδιοτηλεόρασης και Ψηφιακών Μέσων του Υπουργείου Παιδείας.
Επίσης, πολλοί περισσότεροι πολίτες έχουν εκτεθεί κατά καιρούς στα μηνύματα του Ινστιτούτου είτε μέσα από καμπάνιες στα ΜΜΕ είτε μέσα από ανοιχτές δράσεις που διοργανώνονται σε δήμους και ΟΤΑ. Οι καμπάνιες μας έχουν σκοπό να ενημερώσουν το κοινό για νέους ή λιγότερο γνωστούς κανόνες, να ευαισθητοποιήσουν σχετικά με διάφορα προβλήματα ή να πείσουν τον πληθυσμό να απέχει από επικίνδυνες συμπεριφορές και να υιοθετήσει άλλες, ασφαλείς, όταν κινείται στο δρόμο.
Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι το έργο του Ινστιτούτου Οδικής Ασφάλειας επεκτείνεται και στις υποδομές της χώρας με παρεμβάσεις που ενισχύουν την ασφάλεια με ουσιαστικό τρόπο. Ένα τέτοιο παράδειγμα είναι η τοποθέτηση φωτεινών σηματοδοτών με υπερυψωμένους βραχίονες σε σημαντικά σημεία στο κέντρο της Αθήνας, ειδικότερα σε κεντρικές λεωφόρους όπως είναι η Πανεπιστημίου, η Βασ. Σοφίας και η Πατησίων, έργα στο αεροδρόμιο της Κρήτης “Νίκος Καζαντζάκης” και πρόσφατα έργα με πεζοδιαβάσεις και σήμανση επικίνδυνων σημείων στον οδικό άξονα ΕΟ77 στην Εύβοια όπου λόγω υψηλών ταχυτήτων σημειώθηκε μεγάλος αριθμός θανατηφόρων τροχαίων.
–Πόσο εύκολο είναι να αλλάξει η νοοτροπία μας και η οδική συμπεριφορά μας ώστε να μην χάνονται άδικα τόσες ζωές;
Η αλλαγή κουλτούρας πολύ συχνά συνδέεται με το ζήτημα της τροποποίησης της συμπεριφοράς και της αλλαγής της ακατάλληλης οδικής συμπεριφοράς με ασφαλέστερη και πολιτισμένη συμπεριφορά. Η τροποποίηση αυτή ενδεχομένως να απαιτεί μεγάλη προσπάθεια μιας και τα εγκατεστημένα πρότυπα οδικής μας συμπεριφοράς είναι προϊόν μιας μακροχρόνιας πορείας εμπειριών μάθησης. Για παράδειγμα, είναι δυνατόν οι μαθησιακές διαδικασίες να επισυμβαίνουν μέσω παρατήρησης και μίμησης έτσι ώστε ήδη από την παιδική ηλικία να υπάρχει σημαντική επίδραση στα παιδιά από την οδική συμπεριφορά των γονέων. Μάλιστα ένα από τα δημοφιλή σποτ του ΙΟΑΣ πραγματεύεται ακριβώς το εν λόγω ζήτημα.
Από την άλλη πλευρά πολύ σημαντική είναι η έμφαση στους παράγοντες εκείνους που ευνοούν την τροποποίηση της οδικής συμπεριφοράς. Μάλιστα ένα από τα προγράμματα του Ινστιτούτου, το Drive in the moment, έχει ακριβώς αυτόν το στόχο, δηλαδή μέσω της αλλαγής των προθέσεων της συμπεριφοράς που σχετίζονται με απόσπαση προσοχής (π.χ. χρήση κινητού κατά την οδήγηση) να αντικατασταθούν με δέσμευση του συμμετέχοντα σε πιο κατάλληλες συμπεριφορές οδικής ασφάλειας.
–Ποιο είναι το μεγαλύτερο σας όνειρο για το μέλλον;
Όνειρό μου, που αποτελεί και κοινό όνειρο για όλους τους ανθρώπους του ΙΟΑΣ «Πάνος Μυλωνάς», είναι ένα μέλλον χωρίς απώλειες εξαιτίας τροχαίων συγκρούσεων. Ονειρευόμαστε ένα ασφαλές οδικό περιβάλλον που θα βασίζεται στην αμοιβαιότητα και την υιοθέτηση μιας κουλτούρας οδικής ασφάλειας, ένα περιβάλλον σεβασμού, πολιτισμού και ασφάλειας που θα προστατεύει τη ζωή και θα κάνει την καθημερινότητά μας καλύτερη, έναν κόσμο καλύτερο που τον έχουμε τόσο ανάγκη και που το αξίζουμε άλλωστε!
Ινστιτούτο Οδικής Ασφάλειας «Πάνος Μυλωνάς» ( ΙΟΑΣ)
, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liveit.gr, τονίζει την σημασία τόσο της πρόληψης όσο και της υιοθέτησης μιας κουλτούρας οδικής ασφάλειας που θα σέβεται και θα προστατεύει τις ανθρώπινες ζωές.){kind=link}