Η Human Library, με την πραγματική έννοια του όρου, είναι μια «βιβλιοθήκη ανθρώπων», όπου κάθε άνθρωπος αποτελεί ένα ξεχωριστό, σπουδαίο βιβλίο που αξίζει να διαβαστεί. Στην “Ανθρώπινη Βιβλιοθήκη” οι άνθρωποι γίνονται “βιβλία” και αλληλεπιδρούν με τους αναγνώστες τους, αποκαλύπτοντας την ιστορία τους.
Πρόκειται για έναν διεθνή μη κερδοσκοπικό οργανισμό με έδρα την Κοπεγχάγη της Δανίας. Ιδρύθηκε το 2000 από τους αδελφούς Ronni και Dany Abergel με στόχο να προσφέρουν έναν ασφαλή χώρο για διάλογο και να προωθήσουν την ένταξη και τη διαφορετικότητα, αμφισβητώντας τα στερεότυπα και τις διακρίσεις.
Η ιδέα ήταν απλή: Όλοι έχουμε προκαταλήψεις, αλλά δεν έχουμε όλοι την ευκαιρία να μάθουμε, μέσα σε έναν ασφαλή χώρο, αν αυτό που πιστεύουμε για τους άλλους ανθρώπους είναι αληθινό. Στην Human Library οι αναγνώστες μπορούν να “δανειστούν” ανθρώπους που θα παίξουν τον ρόλο του ανοικτού βιβλίου. Κάθε ανθρώπινο βιβλίο αντιπροσωπεύει μια κοινωνική ομάδα η οποία έχει βιώσει κάποια μορφή διάκρισης ή κακοποίησης λόγω ιδεολογίας, τρόπου ζωής, ειδικών αναγκών ή καταγωγής.
Η Human Library λειτουργεί ως ένας ασφαλής χώρος για διάλογο, όπου οι αναγνώστες ενθαρρύνονται να ρωτούν όλα όσα θέλουν να μάθουν και να μην κρίνουν ένα βιβλίο – τον άνθρωπο δηλαδή απέναντί τους – μόνο από το εξώφυλλο.
Ο Ronni Abergel, ιδρυτής του διεθνή Οργανισμού Human Library, παραχώρησε μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα συνέντευξη στο Liveit.gr.
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
-Πώς προέκυψε η ιδέα της “Ανθρώπινης Βιβλιοθήκης”;
«Ο δανέζικος όρος “Menneskebiblioteket” (Ανθρώπινη Βιβλιοθήκη) προέρχεται από την συνένωση των δύο δανικών λέξεων menneske (άνθρωπος) και biblioteket (βιβλιοθήκη). Η ιδέα γεννήθηκε από ένα όραμα, ότι αν είχαμε ένα ασφαλές μέρος αφιερωμένο στην εξερεύνηση της διαφορετικότητάς μας τότε θα μπορούσαμε ενδεχομένως να… αδικήσουμε κάποιον ενώ μαθαίνουμε για τις δικές μας προκαταλήψεις και προκαταλήψεις.
Ξεκινήσαμε το 2000 με μια τετραήμερη εκδήλωση κατά τη διάρκεια ενός φεστιβάλ, με περισσότερα από 55 ανθρώπινα βιβλία, όλοι τους εθελοντές. Η εκδήλωση είχε τόσο μεγάλο αντίκτυπο που μας έκανε να συνειδητοποιήσουμε ότι οποιαδήποτε κοινωνία και οποιοσδήποτε πολιτισμός στον κόσμο θα μπορούσε να επωφεληθεί από την συγκεκριμένη δράση που δημιουργήσαμε. Από τότε μέχρι και αυτή την στιγμή που μιλάμε, έχουμε “εκδώσει” ανθρώπους ως ανοιχτά βιβλία σε περισσότερες από 80 χώρες του κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, της Κύπρου και της Τουρκίας».
-Ποια άτομα αποτελούν τα «βιβλία» της ανθρώπινης βιβλιοθήκης και με ποια κριτήρια τα επιλέγετε;
«Οι άνθρωποι που προσφέρονται εθελοντικά να γίνουν βιβλία είναι συνήθως πολύ θαρραλέοι και έχουν μια βιωμένη εμπειρία για την οποία οι άλλοι μπορούν να επωφεληθούν ακούγοντάς την. Πριν γίνουν “τίτλος βιβλίου” οι εθελοντές περνούν από συνέντευξη, έλεγχο και εκπαίδευση. Η διαδικασία διήγησης-ανάγνωσης είναι διαδραστική, καθώς ο αναγνώστης μπορεί να κάνει ερωτήσεις πάνω στο θέμα του βιβλίου και να δημιουργηθεί μια συζήτηση. Η ανάγνωση ενός “ανθρώπινου βιβλίου” διαρκεί μισή ώρα και οι συναντήσεις πραγματοποιούνται σε δημόσιους χώρους, συνήθως σε βιβλιοθήκες, σχολεία, μουσεία, πάρκα ή άλλες δημόσιες εγκαταστάσεις.
-Κάθε “ανθρώπινο βιβλίο” αντιπροσωπεύει μια διαφορετική κοινωνική ομάδα. Θα θέλατε να μας πείτε κάποιους ενδεικτικούς τίτλους βιβλίων;
« Κάθε ανθρώπινο βιβλίο από το ράφι μας αντιπροσωπεύει μια κοινωνική ομάδα που συχνά υφίσταται προκατάληψη, στιγματισμό ή διακρίσεις λόγω του τρόπου ζωής, της διάγνωσης, των πεποιθήσεων, της αναπηρίας, της κοινωνικής κατάστασης ή της εθνικής καταγωγής. Ενδεικτικά, κάποιοι από τους τίτλους βιβλίων που διαθέτει η Human Library είναι: Τρανς, Διπολικός, HIV+, Άστεγος, Πρόσφυγας, Παχύσαρκος, Εβραίος, Μουσουλμάνος, Καθολικός, Ρομά, Θύμα κακοποίησης. Ο αναγνώστης κάθεται απέναντι από το “βιβλίο” που έχει δανειστεί και μπορεί να του θέσει όποια ερώτηση θέλει στα 30 λεπτά χρόνου που έχει στη διάθεσή του.
Τα πρώτα χρόνια λέγαμε “Μην κρίνεις ένα βιβλίο από το εξώφυλλό του”. Αλλά πολύ γρήγορα συνειδητοποιήσαμε ότι δεν είναι δυνατόν οι άνθρωποι να μην κρίνουν. Δεν είχε επομένως νόημα να συνεχίσουμε να το λέμε αυτό. Έτσι, επαναπροσδιορίσαμε το κεντρικό σύνθημά μας που τώρα είναι “ας έχουμε την ευκαιρία να αδικήσουμε και να κρίνουμε κάποιον”, το οποίο για μας είναι η πιο ειλικρινής ενέργεια που μπορείτε να κάνετε στην Ανθρώπινη Βιβλιοθήκη. Όλοι οι άνθρωποι κρίνουν και γι’ αυτό δεν είμαστε εδώ για να σας αλλάξουμε γνώμη ή για να σας πούμε να μην κρίνετε. Είμαστε εδώ για να σας παρέχουμε χρήσιμες πληροφορίες σε ένα ασφαλές περιβάλλον».
-Υπάρχουν ερωτήσεις ή θέματα που δεν μπορούν να θίξουν οι αναγνώστες ή επιτρέπεται οποιοδήποτε είδος ερώτησης;
«Υπάρχουν θέματα που δεν δημοσιεύουμε είτε γιατί δεν είναι σχετικά είτε γιατί, όπως λέμε, δεν ανήκουν στο είδος λογοτεχνίας με το οποίο ασχολούμαστε. Επίσης, υπάρχουν ερωτήσεις στις οποίες κάποια βιβλία θα απαντήσουν ενώ κάποια άλλα βιβλία μπορεί να πουν ότι αυτές οι σελίδες δεν έχουν δημοσιευτεί ακόμα. Αυτό που είναι σημαντικό να θυμάστε είναι ότι όλες οι ερωτήσεις πρέπει να γίνονται με σεβασμό και ειλικρίνεια».
-Είναι στη φύση του ανθρώπου να κρίνει και να απορρίπτει. Πώς εκφράζονται οι διαφορετικές απόψεις ή ακόμη και οι ρατσιστικές εκδηλώσεις κατά τη διάρκεια μιας ανάγνωσης;
«Σπάνια έχουμε βιώσει ανοιχτό μίσος κατά τη διάρκεια μιας συνεδρίας. Νομίζω ότι οι άνθρωποι που έρχονται να συναντήσουν αγνώστους με τον τρόπο που γίνεται στην Human Library, είναι έτοιμοι να σεβαστούν τους κανόνες της διαδικασίας και να είναι ευγενικοί, ειλικρινείς και ανοιχτοί. Έτσι, μπορείτε να είστε επικριτικοί με τους τρανς ή τους πρόσφυγες ή την αστυνομία, αλλά οφείλετε να τους ρωτήσετε με ευγένεια και σεβασμό.
Κατά τη διάρκεια των συναντήσεων, στο χώρο υπάρχουν βιβλιοθηκονόμοι που βοηθούν στη φροντίδα και των βιβλίων και των αναγνωστών και είναι σε ετοιμότητα για να βοηθήσουν εάν προκύψει μια απρόοπτη κατάσταση. Επαναλαμβάνω όμως ότι, εδώ και 24 χρόνια, ελάχιστες τέτοιες περιπτώσεις έχουν σημειωθεί. Στην πραγματικότητα, οι άνθρωποι που διαφωνούν έντονα, τελικά συμφωνούν να διαφωνούν και καταλήγουν να σέβονται ο ένας το δικαίωμα του άλλου να είναι διαφορετικοί. Και αυτή είναι τελικά η ελπίδα μας για τους αναγνώστες και τα βιβλία. Ότι φτάνουμε σε κάποια κατανόηση που μας επιτρέπει την αποδοχή και όχι την κριτική και την απόρριψη».
-Γιατί οι άνθρωποι να έχουν την ανάγκη να μιλούν με άλλα άτομα που είναι τελείως διαφορετικά από εκείνους?
«Προφανώς είναι δική σας επιλογή με ποιον θα αποφασίσετε να μιλήσετε. Όμως, φανταστείτε ότι κατά κάποιο τρόπο φοβάστε ή νιώθετε απόμακρα απέναντι σε μια κοινωνική ομάδα. Μπορεί να έχετε ακούσει μάλιστα και διάφορες φήμες ή άλλες ιστορίες από τα δελτία ειδήσεων και όλα αυτά να σας έχουν δημιουργήσει μια αρνητική άποψη για τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα. Είχατε όμως ποτέ την ευκαιρία να συναντηθείτε μαζί της, να μιλήσετε μαζί της;
Πόσοι άραγε έχουν γνωρίσει από κοντά έναν πρόσφυγα και έχουν μιλήσει για την βιωμένη εμπειρία του;
Πόσοι από εμάς έχουμε ήδη διαμορφωμένη άποψη ας πούμε για τους τρανσέξουαλ ή τη θρησκεία, αλλά την ίδια στιγμή είτε δεν έτυχε ή είτε δεν ασχοληθήκαμε ποτέ να γνωρίσουμε από κοντά ανθρώπους από τη συγκεκριμένη κοινωνική ομάδα; Και τι κερδίζουμε μέσα από την καλύτερη κατανόηση του Άλλου; Πιστεύω ότι αυτό είναι προφανές. Τι μπορείς να κερδίσεις αν δεν φοβάσαι πια κάτι; Νομίζω ότι εδώ μπορούμε να αγγίξουμε το νόημα και την ποιότητα της ζωής».
-Γιατί πιστεύετε ότι η ιδέα της Human Library είχε τόσο μεγάλη αποδοχή όχι μόνο στη Δανία αλλά και σε πολλές άλλες χώρες του κόσμου;
« Πράγματι, η ιδέα μας αποδείχθηκε πολύ «δυνατή και εξαπλώθηκε ταχύτατα και σε πολλές χώρες του κόσμου. Η ανοιχτή επικοινωνία, η προαγωγή της διαφορετικότητας και η καταπολέμηση των προκαταλήψεων είναι ο πυρήνας της Human Library. Δυνατό μας σημείο είναι το γεγονός ότι διαθέτουμε ξεχωριστά, μοναδικά ανθρώπινα βιβλία αλλά και εξαιρετικούς βιβλιοθηκονόμους σε όλον τον κόσμο. Αποτέλεσμα, σήμερα η Human Library έχει εξαπλωθεί σε περισσότερες από 80 χώρες, με περισσότερα από 1.000 ανθρώπινα βιβλία σε κυκλοφορία, σε περισσότερες από 50 γλώσσες και αντιπροσωπεύει πλέον μια διεθνή δυναμική δράση για την πρόληψη της κοινωνικής αδικίας και των κοινωνικών διακρίσεων».
The Human Library: https://humanlibrary.org
The Hyman Library – Ελλάδα: https://www.facebook.com/AnthropiniBibliothikiHumanLibraryGR/
