Ενώ πολλοί σελέμπριτις μπορούν να διεκδικήσουν τον τίτλο του «ειδήμονα» στα θέματα εμφάνισης και μόδας, συνήθως δεν κατέχουν τα θέματα υγείας. Παρά το γεγονός αυτό, η γνώμη τους και οι εμπειρίες τους συχνά επηρεάζουν το πώς οι άνθρωποι προσεγγίζουν τη δική τους υγεία.
Μπορούν να επηρεάσουν από το τι ρούχα θα φορέσουμε, μέχρι το τι μουσική θα ακούσουμε ή το τι φαγητό θα φάμε. Η δύναμη των σελέμπριτις είναι γνωστή στο χώρο της λαϊκής κουλτούρας, εδώ και χρόνια. Όμως ασκούν επιρροή και στα θέματα υγείας.
Έκπληξη προκαλεί το γεγονός, μάλιστα, ότι οι άνθρωποι μπορεί να επηρεάζονται περισσότερο από τις ενέργειες ενός κινηματογραφικού αστέρα, παρά από τις γνωματεύσεις των γιατρών και των ακαδημαϊκών ερευνητών, των οποίων η επαγγελματική ζωή εστιάζει στην βελτίωση και την παροχή όσο το δυνατόν καλύτερης υγειονομικής περίθαλψης.
«Οι άνθρωποι εμπιστεύονται τις διασημότητες όσον αφορά στην υγεία τους», γράφουν οι ερευνητές από το Πανεπιστήμιο McMaster, στο Οντάριο του Καναδά, Steven J. Hoffman και Charlie Tan, σε μια μετα- ανάλυση της βιβλιογραφίας σχετικά με τις διασημότητες, το 2013.
Αυτή η εμπιστοσύνη, ωστόσο, μερικές φορές είναι βλαβερή. «Ενώ οι σελέμπριτις μπορεί να ενθαρρύνουν υγιείς συμπεριφορές, που έχουν αποδεδειγμένη αποτελεσματικότητα, άλλες φορές παραπληροφορούν το κοινό και προωθούν επιζήμιες πρακτικές», αναφέρουν.
Το (καλό) παράδειγμα της Angelina
Το 2013, η ηθοποιός Angelina Jolie ανακοίνωσε δημόσια ότι είχε υποβληθεί σε διπλή μαστεκτομή, προκειμένου να μειώσει τον κίνδυνο της εμφάνισης καρκίνου του μαστού, αφού βρέθηκε θετική για την μετάλλαξη του γονιδίου BRCA1.
Μια μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο Breast Cancer Research, αποκάλυψε ότι, σε συνέχεια της εν λόγω ανακοίνωσης, οι παραπομπές για τα γενετικά τεστ μεταξύ των γυναικών υψηλού κινδύνου αυξήθηκαν κατά 2,5 φορές στους δύο επόμενους μήνες. Επιπλέον, μια αύξηση κατά δύο φορές, παρέμεινε για 5 μήνες μετά το άρθρο της ηθοποιού, στο οποίο εξηγούσε την απόφασή της.
Ένας από τους συγγραφείς της μελέτης, ο Gareth Evans, αναφέρει ότι η ανακοίνωση της Jolie μπορεί να είχε μεγαλύτερο αντίκτυπο από ό, τι ανακοινώσεις άλλων διασημοτήτων, πιθανώς λόγω της εικόνας της ως μία λαμπερή και ισχυρή γυναίκα.
«Αυτό μπορεί να περιόρισε τον φόβο των ασθενών σχετικά με την απώλεια της σεξουαλικής ταυτότητάς τους, μετά την προληπτική χειρουργική επέμβαση και να ενθάρρυνε όσες δεν είχαν εμπλακεί στο παρελθόν με τις υπηρεσίες υγείας να υποβληθούν στο γενετικό έλεγχο», εξηγεί ο Evans.
Οι κακές επιρροές
Πολλές φορές οι σελέμπριτις εμφανίζονται υπέρ κάποιων διατροφικών ή διαιτητικών τάσεων. Σε κάποιες περιπτώσεις ορμώμενοι από την προσωπική τους εμπειρία και σε άλλες λόγω κάποιου εμπορικού συμφέροντος.
Κι ενώ το να προωθήσουν ένα συγκεκριμένο είδος τροφής ή διατροφής ως «υγιεινή» θα μπορούσε ίσως να θεωρηθεί αποδεκτό (όταν δεν βλάπτει τον οργανισμό) είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα το να συστήνουν μια μορφή ιατρικής πρακτικής, ειδικά αν πρόκειται για θανατηφόρες ασθένειες, όπως ο καρκίνος και η εν λόγω πρακτική, δεν είναι σύμφωνη με τις ενδεδειγμένες ιατρικές θεραπείες.
Στην ανάλυσή τους, οι Hoffman και Tan, εντόπισαν μια σειρά από παραδείγματα όπου διασημότητες έχουν προωθήσει ή συστήσει ιατρικές πρακτικές που έρχονται σε σύγκρουση με τους καθιερωμένους τρόπους σκέψης στον τομέα της Ιατρικής.
Ο Βρετανός τηλεοπτικός παρουσιαστής Sir Michael Parkinson υποστήριξε μια μέθοδο αυτοδιάγνωσης για τον καρκίνο του προστάτη, ελέγχοντας το κατά πόσον ήταν δυνατό να ουρήσει απέναντι σε έναν τοίχο, από απόσταση 60 εκατοστών.
Η ηθοποιός Suzanne Somers συνέστησε το δικό της brand για να αντιστρέψει τη γήρανση και τον καρκίνο του παγκρέατος, παρά την έλλειψη αποδεικτικών στοιχείων για την αποτελεσματικότητα των θεραπειών.
Ο ηθοποιός Jim Carrey έγραψε ένα άρθρο σχετικά με τους κινδύνους των εμβολίων για την Huffington Post το 2009, στο οποίο ήταν ιδιαίτερα αποτρεπτικός.
Ο Carrey είναι μία από τις πολλές προσωπικότητες που συνδέονται με το κίνημα αντι-εμβολιασμού στις ΗΠΑ, ένα κίνημα στο οποίο αρκετοί ειδικοί της υγείας έχουν αποδώσει τις τελευταίες επιδημίες κοκίτη και ιλαράς.
Η εξήγηση
Λαμβάνοντας υπόψη τα παραπάνω, εύλογα γεννιέται το ερώτημα: «Γιατί άνθρωποι με ελάχιστη ή καμία ιατρική εμπειρία μπορεί να έχουν τόσο σημαντική επίδραση στην εξέλιξη της δημόσιας υγείας»;
Στην ανάλυσή τους, οι Hoffman και Tan υποστηρίζουν ότι υπάρχουν πολλαπλοί μηχανισμοί που εξηγούν την επιρροή των σελέμπριτις:
- Οι άνθρωποι έχουν την τάση να λαμβάνουν αποφάσεις με βάση το τι έχουν κάνει άλλοι σε παρόμοιες καταστάσεις, εν προκειμένω να ακολουθήσουν τα βήματα του αγαπημένου τους σελέμπριτι.
- Συχνά βλέπουν χαρακτηριστικά σε διασημότητες και θέλουν να τους μιμηθούν. Αυτή η τάση μπορεί να οδηγήσει τους ανθρώπους να ακολουθήσουν τις συμβουλές και τις πρακτικές των διασημοτήτων με την ελπίδα ότι θα αποκτήσουν αυτά τα χαρακτηριστικά. Υπάρχει επίσης το «φαινόμενο του φωτοστέφανου», σύμφωνα με το οποίο, η επιτυχία των συγκεκριμένων προσωπικοτήτων τους δίνει τον μανδύα της γενικευμένης αξιοπιστίας, που εκτείνεται πολύ πέρα από τη τομέα ή την τεχνογνωσία τους.
- Οι εικόνες που προβάλλονται από τους σελέμπριτις συχνά χρησιμοποιούνται για να καθορίσουν την αυτο-αντίληψη των ατόμων, έτσι ώστε οι συμβουλές τους να είναι συμβατές με τον ιδανικό εαυτό ενός ατόμου και έτσι να το ωθήσουν να τις ακολουθήσει.
- Η τάση των ΜΜΕ να ασχολούνται μαζί τους και η επιτυχία τους στον τομέα τους, επιτρέπουν στους σελέμπριτις να κατέχουν εξέχουσα θέση στο πλαίσιο των κοινωνικών δικτύων και να ασκούν μεγάλη επιρροή. «Οι άνθρωποι “αγοράζουν” διασημότητα με την απόκτηση προϊόντων που χρησιμοποιούν οι διάσημοι, μιμούμενοι τον τρόπο ζωής τους και ακολουθώντας τις ιατρικές συμβουλές τους», γράφουν οι συγγραφείς. Με αυτόν τον τρόπο αυξάνουν το κοινωνικό τους κεφάλαιο και ανεβάζουν το κοινωνικό τους status.
