Ο κ. Στάθης Σκληρός, Γενικός Ιατρός και Πρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Έρευνας και Εκπαίδευσης στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας, σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Liveit.gr, μιλά για το σημαντικό πρόβλημα της Αντιμικροβιακής Αντίστασης και δίνει χρήσιμες συμβουλές για την ορθή χρήση των αντιβιοτικών.
Από τη Γιάννα Τριανταφύλλη
-Τι είναι τα αντιβιοτικά και ποια είναι η χρησιμότητά τους;
Τα αντιβιοτικά είναι αντιμικροβιακές ουσίες που κατορθώνουν να καταστρέψουν τον μικροοργανισμό (βακτήρια), αφήνοντας ανέπαφα τα κύτταρα του πάσχοντος από την λοίμωξη που προκαλεί το συγκεκριμένο βακτήριο. Έτσι λοιπόν, τα αντιβιοτικά είναι φαρμακευτικοί παράγοντες που χρησιμοποιούνται για την πρόληψη, τον έλεγχο και τη θεραπεία μολυσματικών ασθενειών σε ανθρώπους, ζώα και φυτά ενώ είναι αποτελεσματικά μόνο ενάντια στις βακτηριακές λοιμώξεις και δεν μπορούν να σας βοηθήσουν να αναρρώσετε από λοιμώξεις που προκαλούνται από ιούς, όπως το κοινό κρυολόγημα ή η γρίπη. Επίσης τα αντιβιοτικά δεν είναι παυσίπονα ή αντιπυρετικά.
-Γιατί η διαχρονική και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας της εποχής μας, σε παγκόσμιο επίπεδο;
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών οδηγεί στην ανάπτυξη της μικροβιακής αντίστασης. Η Αντιμικροβιακή Αντίσταση (AMR) εμφανίζεται όταν τα βακτήρια δεν ανταποκρίνονται πλέον σε αντιμικροβιακούς παράγοντες (αντιβιοτικά). Ως αποτέλεσμα της αντίστασης στα φάρμακα, τα αντιβιοτικά καθίστανται αναποτελεσματικά και οι λοιμώξεις καθίστανται δύσκολο ή αδύνατον να αντιμετωπιστούν, αυξάνοντας τον κίνδυνο εξάπλωσης της νόσου, σοβαρής ασθένειας και θανάτου.
Η αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά είναι ένα πρόβλημα στον τομέα της δημόσιας υγείας που αποκτά όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις. Οι ερευνητές υπολόγισαν ότι η μικροβιακή αντοχή στα βακτήρια προκάλεσε 1,27 εκατομμύρια θανάτους το 2019 και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει δηλώσει ότι η μικροβιακή αντίσταση είναι μία από τις 10 κορυφαίες παγκόσμιες απειλές. Η αντίσταση στα αντιβιοτικά απειλεί τη σύγχρονη ιατρική, και κυρίως την αποτελεσματικότητα μιας αποφασιστικής και άμεσης παγκόσμιας υγειονομικής αντίδρασης στις μολυσματικές ασθένειες, λόγω της συστηματικής κατάχρησης και της υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών στην ιατρική και την παραγωγή τροφίμων.
-Πως δημιουργούνται τα ανθεκτικά μικρόβια ;
Τα βακτήρια, ως φυσική αντίδραση προσαρμογής αναπτύσσουν αντοχή στα αντιβιοτικά. Αυτό πραγματοποιείται είτε μετά από τυχαίες χρωμοσωμιακές μεταλλάξεις, οι οποίες οδηγούν στην εμφάνιση γενετικά τροποποιημένων μικροοργανισμών οι οποίοι είναι ανθεκτικοί στο αντιβιοτικό είτε με επίκτητη αντοχή που πραγματοποιείται με οριζόντια μεταφορά από ένα βακτήριο σε άλλο γονιδίων αντοχής τα οποία κωδικοποιούν αντοχή στα αντιβιοτικά. Έτσι, η έκθεση στα αντιβιοτικά σχετίζεται με την ανάπτυξη βακτηρίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά . Η συνολική λήψη αντιβιοτικών σε έναν πληθυσμό, καθώς και ο τρόπος κατανάλωσης των αντιβιοτικών, έχει αντίκτυπο στην αντοχή των βακτηρίων στα αντιβιοτικά
-Τι μπορεί να συμβεί στον οργανισμό ενός ανθρώπου που καταναλώνει αλόγιστα και σε τακτική συχνότητα αντιβιοτικά, με δική του πρωτοβουλία, χωρίς τη σύσταση γιατρού ;
Η αλόγιστη χρήση αντιβιοτικών χωρίς την σύσταση ιατρού μοιραία θα οδηγήσει στην ανάπτυξη μικροβιακής αντίστασης και ο άνθρωπός αυτός γίνεται φορέας ανθεκτικών βακτηρίων που μπορεί να μεταδώσει και σε άλλους με αποτέλεσμα την εξάπλωση της αντοχής στα αντιβιοτικά στην κοινότητα. Σε περίπτωση δε μιας νέας λοίμωξης να μην μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα υπάρχοντα αντιβιοτικά της κοινότητας και να χρειαστεί νοσηλεία που μπορεί τελικά να μην επιφέρει και την ίαση.
-Γιατί η χώρα μας εξακολουθεί να κατέχει την θλιβερή πρωτιά στην Ε.Ε, στην αλόγιστη και λανθασμένη κατανάλωση αντιβιοτικών;
Η έκθεση για την κατανάλωση αντιβιοτικών του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων κατέταξε την Ελλάδα τη δεύτερη υψηλότερη χώρα στην ΕΕ/EES για συνολική χρήση αντιβιοτικών τόσο σε επίπεδο κοινότητας όσο και σε επίπεδο υγειονομικής περίθαλψης το 2020 και την τέταρτη χώρα για το 2021. Ενώ προηγούμενες έρευνες υπογράμμισαν την άγνοια ως βασικό μοχλό της ακατάλληλης χρήσης αντιβιοτικών στην Ελλάδα και συνέστησαν την ενημέρωση των γιατρών και του κοινού ως απάντηση, σε πρόσφατη έρευνα φάνηκε ότι υπάρχει η γνώση και εκφράσθηκε και η πεποίθηση ότι υπάρχει προσωπική ευθύνη για την αντιμικροβιακή αντοχή. Όμως η έννοια της συλλογικής ευθύνης ήταν μια ασαφής έννοια για τους περισσότερους Έλληνες συμμετέχοντες στην συγκεκριμένη έρευνα οι οποίοι έτειναν να θεωρούν μη ρεαλιστικό ένα σενάριο στο οποίο η κοινωνία θα μοιραζόταν και θα ενεργούσε βάσει της ιδέας ενός κοινού σκοπού.
‘Ετσι, η λανθασμένη και αλόγιστη χρήση των αντιβιοτικών θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από:
- την λαθεμένη εντύπωση ότι τα αντιβιοτικά αποτελούν πανάκεια για κάθε νόσημα, με αποτέλεσμα, είτε να ασκούν πίεση σε γιατρούς και φαρμακοποιούς για να τα προμηθευτούν, είτε να διατηρούν αποθηκευμένα στο φαρμακείο του σπιτιού τους υπολείμματα συσκευασιών αντιβιοτικών σε συνδυασμό με την ανάγκη γρήγορης ανάρρωσης και μη ταλαιπωρίας
- την μη καλή σχέση ιατρού – ασθενούς και επικοινωνία γιατρού-ασθενούς
- την μέχρι πρόσφατα έλλειψη νομικού πλαισίου
- τα διαγνωστικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι γιατροί της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας
-Γιατί η δημιουργία νέων αντιβιοτικών θεραπειών έχει «παγώσει» τα τελευταία χρόνια;
Ενώ ο αριθμός των λοιμώξεων που οφείλονται σε βακτήρια ανθεκτικά στα αντιβιοτικά αυξάνεται, ο τομέας των νέων αντιβιοτικών δεν είναι πολλά υποσχόμενος, με αποτέλεσμα οι προοπτικές για τη διαθεσιμότητα αποτελεσματικών αντιβιοτικών θεραπειών στο μέλλον να είναι δυσοίωνες . Τον τελευταίο αιώνα, η έρευνα δημιούργησε πολλά νέα αντιβιοτικά. Ωστόσο, από τη δεκαετία του 1990, ο αριθμός των αντιμικροβιακών παραγόντων που ανακαλύφθηκαν μειώθηκε απότομα, με ταυτόχρονη και ανησυχητική αύξηση του φαινομένου της αντοχής στα αντιβιοτικά. Πολλά από τα μόρια που επιλέγονται στο εργαστήριο καταλήγουν γρήγορα να αναπτύσσουν αντίσταση στα παθογόνα που εξετάζονται.
Από την άλλη πλευρά, ορισμένα μόρια που ανακαλύφθηκαν πρόσφατα, δραστικά έναντι των πολυανθεκτικών βακτηρίων, δεν είναι επιλεκτικά και μπορούν κατά συνέπεια να προκαλέσουν σημαντικές παρενέργειες. Μάλιστα, η απόδοση της επένδυσης για τα αντιβιοτικά που κυκλοφορούν στην αγορά τις τελευταίες δεκαετίες ήταν μάλλον αρνητική με χρηματοοικονομικούς όρους. Έτσι, οι φαρμακευτικές εταιρείες προτιμούν να αποφεύγουν να επενδύσουν στην ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών. Δυστυχώς, είναι δύσκολο να αποκτηθούν κίνητρα για την ανάπτυξη και τη μελέτη νέων αντιβιοτικών, για διάφορους λόγους Όμως η έρευνα που περιλαμβάνει δημόσιες επενδύσεις με στόχο την ανάπτυξη νέων αντιβιοτικών έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Το 2017, οι χώρες της G20 αποφάσισαν να εντείνουν την παγκόσμια συνεργασία σε αυτό το θέμα για να τονώσουν την Έρευνα & Ανάπτυξη των αντιμικροβιακών μορίων.
-Με ποιες πρακτικές μπορούμε να περιορίσουμε την ανεξέλεγκτη απειλή της μικροβιακής αντοχής;
Όπως είπαμε η έκθεση στα αντιβιοτικά σχετίζεται με την ανάπτυξη βακτηρίων ανθεκτικών στα αντιβιοτικά. Η εμπειρία από ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες δείχνει ότι η μείωση των συνταγογραφούμενων αντιβιοτικών σε ασθενείς είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση της αντοχής των βακτηρίων στα αντιβιοτικά.
Οι ακόλουθες ενέργειες μπορούν να συμβάλουν στη μείωση της ανάγκης για αντιμικροβιακά και στην ελαχιστοποίηση της εμφάνισης μικροβιακής αντίστασης:
-ενίσχυση της πρόληψης και του ελέγχου των λοιμώξεων σε εγκαταστάσεις υγείας, αγροκτήματα και εγκαταστάσεις της βιομηχανίας τροφίμων
-εξασφάλιση πρόσβασης σε καθαρό νερό, αποχέτευση και υγιεινή και εμβόλια
-εφαρμογή βέλτιστων πρακτικών στον τομέα των τροφίμων και της γεωργικής παραγωγής
-ελαχιστοποίηση της ρύπανσης και διασφάλιση της σωστής διαχείρισης των απορριμμάτων και της υγιεινής.
-αύξηση των επενδύσεων σε νέα φάρμακα, διαγνωστικά εργαλεία, εμβόλια
Επίσης, όλοι μας πρέπει να γνωρίζουμε ότι τα αντιβιοτικά συνταγογραφούνται Μόνο από γιατρό που σας έχει εξετάσει.
-Μην προσπαθείτε να αγοράσετε αντιβιοτικά χωρίς ιατρική συνταγή.
-Μην διατηρείτε αντιβιοτικά για να τα χρησιμοποιήσετε μεταγενέστερα.
-Μην χρησιμοποιείτε αντιβιοτικά που έχουν περισσέψει από προηγούμενες θεραπείες.
-Μην δίνετε αντιβιοτικά που σας έχουν περισσέψει σε άλλους.
Τα αντιβιοτικά δεν είναι παυσίπονα και δεν μπορούν να θεραπεύσουν κάθε ασθένεια. Δώστε χρόνο στον εαυτό σας να αναρρώσει!
