Οι θάλαμοι της καρδιάς
Η καρδιά είναι ένα μυϊκό όργανο στο μέγεθος γροθιάς, μια ακούραστη αντλία που διοχετεύει αίμα στο ανθρώπινο σώμα μέσω ενός δικτύου αρτηριών και φλεβών που συνθέτουν το καρδιαγγειακό σύστημα. Βρίσκεται πίσω από το στέρνο μεταξύ 3ου και 6ου πλευρικού χόνδρου. Διαιρείται σε δεξιά και αριστερή πλευρά μέσω ενός μυϊκού τοιχώματος (διάφραγμα) και υποδιαιρείται σε τέσσερις θαλάμους.
Οι θάλαμοι της καρδιάς:
- Ο δεξιός κόλπος δέχεται αίμα από τις φλέβες και το αντλεί στη δεξιά κοιλία.
- Η δεξιά κοιλία λαμβάνει αίμα από τον δεξιό κόλπο και το διοχετεύει στους πνεύμονες, όπου οξυγονώνεται.
- Ο αριστερός κόλπος λαμβάνει οξυγονωμένο αίμα από τους πνεύμονες και το αντλεί στην αριστερή κοιλία.
- Η αριστερή κοιλία – που είναι και ο ισχυρότερος θάλαμος – στέλνει σε όλο το σώμα αίμα εμπλουτισμένο με οξυγόνο. Οι έντονες συσπάσεις της αριστερής κοιλίας δημιουργούν την αρτηριακή πίεση.
Την επιφάνεια της καρδιάς διατρέχουν οι στεφανιαίες αρτηρίες οι οποίες παρέχουν στον καρδιακό μυ αίμα πλούσιο σε οξυγόνο. Τα λεγόμενα βηματοδοτικά κύτταρα -μέρος του νευρικού ιστού- μεταφέρουν τα πολύπλοκα σήματα που προκαλούν τη συστολή και τη χαλάρωση του καρδιακού μυ. Τέλος, γύρω από την καρδιά υπάρχει ένας σάκος που ονομάζεται περικάρδιο.
Οι παθήσεις της καρδιάς
- Στεφανιαία νόσος: Με την πάροδο των χρόνων, παρατηρείται μια προοδευτική συσσώρευση αθηρωματικού υλικού στα τοιχώματα των αρτηριών με αποτέλεσμα να μικραίνει ο αυλός τους (στένωση) και να μειώνεται η ποσότητα αίματος που φτάνει στην καρδιά. Οι στενωμένες αρτηρίες διατρέχουν τον κίνδυνο μερικής ή πλήρους απόφραξης (καρδιακή προσβολή).
- Σταθερή στηθάγχη: Η στένωση των στεφανιαίων αρτηριών προκαλεί πόνο στο στήθος και δυσφορία κατά τη διάρκεια μιας έντονης δραστηριότητας λόγω της αδυναμίας της καρδιάς να λάβει το επιπλέον οξυγόνο που χρειάζεται. Τα συμπτώματα συνήθως υποχωρούν ή βελτιώνονται με την ανάπαυση.
- Ασταθής στηθάγχη: Πόνος ή δυσφορία στο στήθος που εμφανίζεται σε κατάσταση ηρεμίας -ακόμα και κατά τη διάρκεια του ύπνου- κι εμφανίζει διακυμάνσεις. Αυτή είναι μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης, καθώς ενδέχεται να είναι προάγγελος καρδιακής προσβολής ή ανακοπής.
- Έμφραγμα του μυοκαρδίου (καρδιακή προσβολή): Μια στεφανιαία αρτηρία ξαφνικά φράζει. Λόγω της μειωμένης ροής αίματος, η καρδιά δε λαμβάνει επαρκή ποσότητα οξυγόνου και παρουσιάζει βλάβη που πρακτικά σημαίνει ότι ένα τμήμα της νεκρώνει.
- Αρρυθμία ή δυσρυθμία: Μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός που προκαλείται από διακυμάνσεις στους ηλεκτρικούς παλμούς της καρδιάς. Στην πλειονότητά τους οι αρρυθμίες δεν αποτελούν λόγο ανησυχίας ωστόσο αν το άτομο που τις εκδηλώνει πάσχει από καρδιακή νόσο, χρειάζεται η δέουσα προσοχή για τη σωστή αξιολόγησή τους.
- Συμφορητική καρδιακή ανεπάρκεια (ΣΚΑ): Είναι μία πάθηση κατά την οποία η καρδιά αδυνατεί να τροφοδοτήσει τους ιστούς με την επαρκή ποσότητα αίματος, προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του σώματος. Τα πιο κοινά συμπτώματα είναι η δύσπνοια και το πρήξιμο στα πόδια.
- Καρδιομυοπάθεια: Ο καρδιακός μυς είναι αφύσικα διογκωμένος, άκαμπτος και με περιορισμένη ελαστικότητα, με αποτέλεσμα να εξασθενεί η ικανότητα της καρδιάς να αντλεί αίμα.
- Μυοκαρδίτιδα: Φλεγμονή του καρδιακού μυ που συνήθως προκαλείται από κάποια ιογενή λοίμωξη.
- Περικαρδίτιδα: Φλεγμονή του περικάρδιου (βλεννογόνος της καρδιάς). Οι πιο κοινές αιτίες είναι οι ιογενείς λοιμώξεις, η νεφρική ανεπάρκεια και οι αυτοάνοσες καταστάσεις.
- Περικαρδιακή συλλογή: Συσσώρευση υγρών μεταξύ περικαρδίου και καρδιάς. Συνήθως συνυπάρχει με περικαρδίτιδα.
- Κολπική μαρμαρυγή: Αποτελεί μια από τις πιο συχνές αρρυθμίες. Οφείλεται στην απορρύθμιση των ηλεκτρικών ερεθισμάτων στους κόλπους της καρδιάς που με τη σειρά τους προκαλούν ακανόνιστο καρδιακό παλμό.
- Πνευμονική εμβολή: Συνήθως οφείλεται σε θρόμβο αίματος που αποφράσσει έναν κλάδο της πνευμονικής αρτηρίας.
- Πάθηση των βαλβίδων της καρδιάς (βαλβιδοπάθεια): Οι βαλβίδες της καρδιάς είναι τέσσερις και η καθεμία μπορεί να εμφανίσει προβλήματα όπως στένωση ή ανεπάρκεια. Μια σοβαρή βαλβιδοπάθεια μπορεί να προκαλέσει μη αναστρέψιμη βλάβη στη λειτουργικότητα της καρδιάς.
- Καρδιακό φύσημα: Ένας μη φυσιολογικός ήχος (ακουστικό σήμα) που υποδηλώνει διαταραχή στην ομαλή ροή του αίματος κατά την κυκλοφορία του. Γίνεται αντιληπτός με μια απλή εξέταση με στηθοσκόπιο.
- Ενδοκαρδίτιδα: Πρόκειται για λοίμωξη των βαλβίδων ή του έσω χιτώνα της καρδιάς (ενδοκάρδιο). Προκαλείται από βακτήρια (ή πιο σπάνια, από μύκητες) που εισέρχονται στην κυκλοφορία του αίματος και εγκαθίστανται στο εσωτερικό της καρδιάς, συνήθως στις βαλβίδες της.
- Πρόπτωση μιτροειδούς βαλβίδας: Η μιτροειδής βαλβίδα όταν ανοίγει επιτρέπει στο αίμα να περάσει από τον αριστερό κόλπο στην αριστερή κοιλία κατά τη διαστολή, ενώ όταν κλείνει κατά τη συστολή αποτρέπει στο αίμα να επιστρέψει στον αριστερό κόλπο. Στην πρόπτωση της μιτροειδούς βαλβίδας η βαλβίδα δεν κλείνει ομαλά και συμμετρικά.
- Αιφνίδιος καρδιακός θάνατος: Ξαφνική αδυναμία της καρδιάς να ανταποκριθεί στο έργο της. Έτσι τα ζωτικά όργανα και κυρίως ο εγκέφαλος δεν λαμβάνουν το οξυγονωμένο αίμα που χρειάζονται.
- Ανακοπή: Ξαφνική παύση της καρδιακής λειτουργίας.
Εξετάσεις
- Ηλεκτροκαρδιογράφημα (ΗΚΓ): Παρακλινική εξέταση που αναλύει το ηλεκτρικό ρεύμα που παράγεται από την καρδιά. Πιο συγκεκριμένα, μια συσκευή καταγράφει σε χαρτί το ηλεκτρικό σήμα που παράγει η καρδιά κατά τη λειτουργία της.
- Ηχοκαρδιογράφημα: Μέσω ηχητικών κυμάτων υψηλής συχνότητας παράγεται εικόνα των βαλβίδων και των ανατομικών δομών της καρδιάς. Έτσι μπορεί να αξιολογηθεί η λειτουργία, το μέγεθος και οι πιέσεις της και να διαπιστωθούν τυχόν προβλήματα στις βαλβίδες, στις κοιλότητες, στις κινητικότητες των τοιχωμάτων και στο περικάρδιο.
- Τεστ κοπώσεως: Δίνει σημαντικές πληροφορίες για τη λειτουργία της καρδιάς κατά τη διάρκεια σωματικής άσκησης. Χρησιμοποιείται κυρίως για την ανίχνευση, την αξιολόγηση και την παρακολούθηση της στεφανιαίας νόσου.
- Καρδιακός καθετηριασμός: Ένας καθετήρας εισέρχεται από την κερκιδική ή την μηριαία αρτηρία και φτάνει ως τις στεφανιαίες αρτηρίες. Με τη συνδρομή ακτινών Χ, ένας καρδιολόγος αποκτά εικόνα των στεφανιαίων αρτηριών και μπορεί να διαπιστώσει καταστάσεις όπως η απόφραξη οπότε και του δίνεται η δυνατότητα θεραπευτικής παρέμβασης.
- Καταγραφέας ρυθμού (Holter Monitor): Είναι μια φορητή ηλεκτρονική συσκευή η οποία καταγράφει την ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς για τουλάχιστον ένα 24ωρο. Χρησιμοποιείται κυρίως σε περιπτώσεις αρρυθμίας.
- Καταγραφέας επεισοδίου (Event Monitor): Στις περιπτώσεις που μια αρρυθμία εμφανίζεται σε πιο σπάνια διαστήματα η συγκεκριμένη φορητή συσκευή, που φέρει μαζί του ο ασθενής για όσο χρονικό διάστημα χρειαστεί, μπορεί να καταγράψει και να αποθηκεύσει στη μνήμη ένα συγκεκριμένο επεισόδιο έτσι ώστε να γίνει κατόπιν η ανάλυσή του από τον ειδικό.
Πρόληψη & Θεραπεία
- Άσκηση: Η τακτική άσκηση βοηθά στη διατήρηση της καλής υγείας της καρδιάς αλλά και στις περισσότερες καρδιακές παθήσεις. Εάν έχετε καρδιακά προβλήματα ζητήστε από το γιατρό σας να σας προτείνει το κατάλληλο είδος άσκησης.
- Σωστή διατροφή: Κατανάλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές στερόλες/στανόλες (φρούτα, λαχανικά, μαργαρίνη και κάποια γαλακτοκομικά προϊόντα).
- Αγγειοπλαστική: Κατά τη διάρκεια του καρδιακού καθετηριασμού ένα ειδικό μπαλόνι συμπιέζει την αθηρωματική πλάκα με αποτέλεσμα τη διάνοιξη της στενωμένης αρτηρίας. Στη συνέχεια τοποθετείται στο σημείο της βλάβης ένα μεταλλικό πλέγμα (stent), το οποίο διατηρεί τον αυλό του αγγείου ανοικτό.
- Αορτοστεφανιαία παράκαμψη (bypass): Είναι μια χειρουργική διαδικασία για την αποκατάσταση της κανονικής ροής του αίματος στην καρδιά. Πραγματοποιείται όταν οι στεφανιαίες αρτηρίες της καρδιάς παρουσιάζουν στένωση ή έχουν φράξει.
- Θρομβόλυση: Είναι η χρήση φαρμακευτικής αγωγής προκειμένου να διαλυθεί ένας θρόμβος αίματος. Προτιμάται εάν δεν είναι δυνατή η τοποθέτηση στεντ.
- Διουρητικά: Αυξάνουν την ούρηση και την απώλεια υγρών με αποτέλεσμα τη μείωση του όγκου του αίματος και τη βελτίωση των συμπτωμάτων της καρδιακής ανεπάρκειας.
- β-αναστολείς: Τα συγκεκριμένα φάρμακα συνταγογραφούνται για πολλές καρδιακές παθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της καρδιακής ανεπάρκειας και των αρρυθμιών.
- Αναστολείς του μετατρεπτικού ενζύμου της αγγειοτασίνης (α-ΜΕΑ): Φάρμακα που χορηγούνται σε ήπια ή μέτρια υπέρταση ενώ είναι ιδιαίτερα χρήσιμα σε όλα τα στάδια της καρδιακής ανεπάρκειας.
- Ασπιρίνη: Η άμεση χορήγηση ασπιρίνης μπορεί να αποδειχθεί σωτήρια στο έμφραγμα, επειδή βοηθά στη διάλυση του θρόμβου που αποφράσει την αρτηρία.
- Κλοπιδογρέλη (Clopidogrel): Ένας από τους μεταβολίτες αυτού του προφάρμακου είναι αναστολέας της συσσώρευσης των αιμοπεταλίων.
- Φάρμακα κατά των αρρυθμιών: Βοηθούν στον έλεγχο του καρδιακού και του ηλεκτρικού ρυθμού.
- Αυτόματος εξωτερικός απινιδωτής: Σε περίπτωση αιφνίδιας καρδιακής ανακοπής, μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την αξιολόγηση του καρδιακού ρυθμού και την πρόκληση ηλεκτροσόκ εφόσον κριθεί απαραίτητο.
- Εμφυτεύσιμος Καρδιομετατροπέας Απινιδωτής (ΕΚΑ): Συσκευή που μοιάζει με βηματοδότη και παρακολουθεί συνεχώς τον καρδιακό ρυθμό. Αν εντοπίσει κάποιο μικρό πρόβλημα, εκπέμπει μια σειρά από ανώδυνους ηλεκτρικούς παλμούς για να διορθώσει τον καρδιακό ρυθμό. Αν αυτό δεν αποδώσει, ή εντοπιστεί σοβαρότερο πρόβλημα καρδιακού ρυθμού, θα προβεί σε ένα μικρό ηλεκτροσόκ, γνωστό ως καρδιοανάταξη. Αν αυτό δεν λειτουργήσει ή αν εντοπιστεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα, η συσκευή θα προκαλέσει πιο έντονο σοκ στην καρδιά, γνωστό ως απινίδωση.
- Βηματοδότης: Στέλνει ηλεκτρικά σήματα στην καρδιά όταν είναι απαραίτητο για να τη βοηθήσει να ανακτήσει τον καρδιακό ρυθμό.
